Wat kost Nederland deze politieke ruzie?

Door de (vermoedelijke) val van de minderheidsregering en de onmogelijkheid om nu een geloofwaardig bezuinigingspakket voor 2013 op tafel te leggen zal de AAA-status voor Nederland in gevaar komen. Hoeveel gaat dat kosten?

Door de financiële en economische crisis is het EMU-begrotingstekort van Nederland de afgelopen drie jaar boven de drie procent gebleven: resp. 5,6%, 5,1% en 4,7% in 2009, 2010 en 2011. Zonder aanvullende maatregelen zal het tekort in 2012 en 2013 opnieuw rond de 4,6% uitkomen. De € 14 mrd aan bezuinigingen die in het Catshuis-overleg op tafel lagen, konden het tekort in 2013 op 2,8% brengen.

Door het weglopen van gedoogpartner Geert Wilders van de onderhandelingen wordt het zeer moeilijk om voldoende politieke steun te krijgen voor een pakket dat de gewenste 3%-doelstelling in zicht brengt. Bij de laatste verlaging van de status van negen Europese landen op 14 januari dit jaar (zie: En toen waren er nog vier …) behield Nederland samen met Duitsland, Finland en Luxemburg nog de AAA-rating. Twee van de ratingagencies – S&P, Moody’s, Fitch – hebben al een negatieve outlook voor de Nederlandse staatsschuld en een downgrading is nabij.

De afgelopen maanden was het renteverschil op de kapitaalmarkt tussen Nederland en Duitsland weer “ongemerkt” opgelopen: zie ook Debt Kid is Back.

Los van de vraag of 3% dé norm voor het begrotingstekort moet zijn, noopt de oplopende staatsschuld so-wie-so al tot actie. Net als in veel andere landen met grote schulden dreigen uiteindelijk ook bij ons oplopende rentelasten op de staatsschuld andere, nuttiger, begrotingsuitgaven te verdringen.

Op 16 september 2009 lanceerde toenmalig oppositieleider Mark Rutte de VVD Staatsschuldmeter  (http://www.destaatsschuldmeter.nl/: zie foto. De stand van de schuld was toen € 341 mrd.  Inmiddels is ergens in  maart van dit jaar onder premier Rutte de Nederlandse staatschuld de € 400 mrd overstegen. Heden, zondagavond 22 april, bedraagt de stand volgens de meter € 405 mrd, meer dan € 25.000 per Nederlander.

Hiervan staat volgens het Agentschap van het Ministerie van Financiën € 285 mrd uit in de vorm van Nederlandse staatsleningen.  41,4% hiervan vervalt tussen nu en eind 2015.

Een lagere rating betekent hogere rentekosten ten opzichte van Duitsland, het ijkpunt. Het renteverschil op 10-jaars overheidspapier tussen Nederland en Duitsland bedroeg afgelopen vrijdag 0,6 procentpunt. Frankrijk betaalde bij dezelfde looptijd 1,28% meer en België 1,74%. Wat zou een downgrading van Nederland naar de status van Frankrijk (AA+) of België (AA) kosten?

Om deze vraag te kunnen beantwoorden zijn allerlei heroÏsche veronderstellingen nodig, o.a. over de looptijd van de herbelegdebedragen van afgeloste staatsleningen.

Ik heb heb het wat simpeler gedaan. Gegeven het aflossingschema per ultimo maart 2012 van de Nederlandse schuld (zie tabel) is verondersteld dat  de totale schuld tegen de huidige marktrente (yield) moet worden geherfinancierd, maar dan tegen de Franse, resp. Belgische marktrente van de betreffende looptijden. Ook hierbij zijn vergaande aannames nodig, maar ik kom dan tot  € 2,1 mrd en € 3,3 mrd extra rentekosten bij respectievelijk een Franse AA+ en een Belgische AA-status voor Nederland. Hierbij komen dan nog de extra rentekosten voor het op een andere manier gefinancierde deel van de staatsschuld.

Tabel. Bron Agentschap Min. V. Fin.

Deze bedragen zijn niet meer dan een zeer grove indicatie van de hogere rentelasten voor Nederland op langere termijn, vergeleken met een situatie zonder ratingverlaging. Graag maak ik ruimte voor een betere berekening of betere methode.

De daadwerkelijke rente die Nederland betaalt kan voorlopig nog dalen. Zo vervalt in juli dit jaar een tienjarige staatslening uit 2002 met een omvang van € 15,3 mrd en een coupon van 5%. Zelfs met een downgrading zal het Agentschap voor een nieuwe tienjarige lening een veel lagere rente hoeven te vergoeden. Natuurlijk wordt in de berekeningen van CPB, DNB al rekening gehouden met de huidige lagere renteniveau’s.

De op handen zijnde ratingverlaging van de Nederlandse schuld kan dus uiteindelijk leiden tot relatief hogere rentelasten. Dankzij de absoluut gezien lage kapitaalmarktrente voor kernlanden als Duitsland en (nog) Nederland op dit moment, zal de werkelijke schade voor de begroting beperkt blijven. Spaanse rentes van 6% zijn nog veraf!

Franke J. Burink
Castanje Vermogensbeheer te Vught
www.castanje.nl