Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst. Dat is een waarheid als een koe, maar tegelijk ook maar een halve waarheid. Veel meer geldt vandaag de dag: wie een goed opgeleide jeugd heeft, die heeft echt de toekomst. Onderwijs en Nederland, het is geen gelukkige combinatie. Hoewel alle politici niet moe worden te benadrukken hoe belangrijk onderwijs is, wordt er al 25 jaar lang op het onderwijs bezuinigd. En met succes. In het HBO onderwijs zijn we nu zo ver dat we de diploma’s gewoon weggeven. Dat is pas kosten besparen. Wat in Nederland gebeurt, geschiedt trouwens in alle westerse landen. Zijn we bezig onszelf in de voet te schieten?
De globalisering van innovatie en R&D
Het is al vaker gezegd. Het economisch evenwicht is aan het verschuiven. De zogeheten BRICs zijn de economische nieuwlichters. Hun macht danken ze vooral aan de verschuiving van veel industriële activiteiten van west naar oost. Tot voor kort maakte veel westerse overheden zich hier niet zo druk over. Dit deel van de wereld zou de hoogwaardige banen in R&D, marketing en dienstverlening behouden. Langzaam sluipt echter twijfel binnen of die veronderstelling wel ergens op berust. Die twijfel is terecht. De verschuiving van het industrieel evenwicht heeft nu ook gevolgen voor het R&D evenwicht in de wereld. Nu nog domineren Japan en vooral de VS de markt voor innovatie, maar het is nog maar de vraag hoe lang dit nog het geval is. Ook hier is China de snel stijgende ster. Dit land heeft de Europese Unie al achter zich gelaten als het gaat om investeringen in R&D en het is de verwachting dat over vijf tot tien jaar China de absolute nummer één in de wereld is.
De cijfers geven een onmiskenbaar signaal af. De afgelopen 10 jaar groeide de R&D bestedingen in China met gemiddeld 20%, in Korea met 8% en in de G7 landen met 3,2%. Het lage groeitempo in veel westerse landen is zorgelijk. De R&D intensiteit in veel westerse landen groeit niet of nauwelijks en blijft in veel gevallen steken op 2,1% van het BNP. Nederland blijft hier weer bij achter met een R&D intensiteit van 1,9%. Nederland blijft wel heel erg ver achter bij een land als Korea dat ongeveer 3,5% van het BNP besteedt aan R&D.
Bedrijfsinspanningen
Een verstandig R&D beleid is gebaseerd op een goed samenspel tussen overheid en bedrijfsleven. De eerste draagt zorg voor kwalitatief goed wetenschappelijk onderzoek en de tweede zorgt voor de omzetting van die kennis naar nieuwe producten en diensten. Nog maar weinig bedrijven doen zelf aan fundamenteel wetenschappelijk onderzoek. IBM is zo’n bedrijf. In de VS is het bedrijfsleven goed voor 65% van de R&D bestedingen, in Europa is dat 55%. In Azië ligt het aandeel in veel gevallen al boven 70%. Het leeuwendeel van het R&D door bedrijven geschiedt door het internationaal opererend bedrijfsleven. De meest R&D intensieve sectoren zijn farmacie, IT technologie en de automobielindustrie Bijna alle bedrijven die meer dan 15% van hun omzet besteden aan R&D komen uit de VS, Europa en Japan. Maar ook hier zie je veranderingen. In 2007 sloeg al ongeveer 15% van alle R&D inspanningen van Amerikaanse bedrijven neer in landen als China en India. Een bedrijf als Microsoft heeft 1500 onderzoekers actief in China en nog eens 1500 in India. Die inspanningen hebben de afgelopen 5 jaar 270 patenten opgeleverd. In 2009 opende Applied Materials ’s-werelds grootste onderzoekcentrum naar zonne-energie in China. Van ons eigen Philips is bekend, dat het ook hard bouwt aan onderzoeksafdelingen in China. Het hebben van veel multinationals is daarmee geen geruststellende gedachte meer.
Patenten
De internationalisering van de R&D inspanningen heeft gevolgen op meerdere terreinen. Zo stijgt de wetenschappelijke productie in de Opkomende Markten razendsnel en dat is weer terug te zien in de verdeling van het aantal patenten wereldwijd. Kwam aan het beging van deze eeuw nog 70% van de toegekende patenten uit de VS of Europa, in 2009 was dat nog 62%. Een schamele 13% van de patenten kwam in 2009 uit Europa.
De groei van de R&D inspanningen vergroot nog de slagkracht van de toch al sterke industriële basis in de Opkomende Markten. Dat heeft zich vertaald in een kwalitatieve verbetering van de productie wat weer neer slaat in een verbetering van de handelsbalans. Al in 2004 passeerde China de VS als grootste exporteur van IT goederen. Het mag niet verbazen dat veel Amerikaanse en Europese bedrijven tot de exporteurs behoren.
Stand van Zaken
Het op grote schaal outsourcen van industriële activiteiten van West naar Oost heeft grote onvoorziene consequenties gehad. De overplaatsing van productiefaciliteiten heeft geleid tot het weglekken van steeds meer hoogwaardige R&D activiteiten. Dat heeft geleid tot een afnemende concurrentiekracht van het Westen in zulke uiteenlopende sectoren als farmacie, IT Technologie, elektronica en transport. Nog is het zo, dat grote westerse bedrijven op de internationale markten de eerste viool spelen, maar het is slechts een kwestie van tijd voordat ook zij een stapje terug moeten doen.
Het vreemde is wel, dat Europa en dus ook Nederland amper of niet reageren op al deze veranderingen. Ondanks de twijfel en de groeiende onzekerheid is er geen beleid. Als je niet kijkt, dan zie je het ook niet.
Dr. C.A.M. Wijtvliet
corwijtvliet@dekritischebelegger.nl
De auteur is zelfstandig gevestigd analist. Hij schrijft over uiteenlopende onderwerpen die de beleggingswereld raken. Daarnaast geeft hij lezingen en presentaties.
Start met Automatisch Beleggen
Op 5 augustus tikte de prijs van goud het recordniveau aan van $ 2041 per troy ounce. Nooit eerder was de prijs van goud zo hoog. Inmiddels is de prijs weer onder $ 2.000 gezakt, maar velen denken dat...
De aankomende verkiezingen in Amerika houden de gemoederen flink bezig. De grote vraag is: wie wint de verkiezingen ?
Door de strengere sancties van de EU tegen Rusland is de prijs van Noordzeeolie (Brent) terug boven de $115 per vat. Onze verwachting is dat de olieprijs langer hoog zal blijven.
De schijnbaar eindeloze steun van de centrale banken en de reeks overheidsmaatregelen zorgt nu al bijna een jaar op de aandelenmarkten voor een hausse zonder weerga.
