Economie: glas is half leeg of toch half vol

Hoewel het nog onduidelijk is of de grootste economische neergang sedert “De Grote Depressie van de Jaren Dertig” nu wel of niet voorbij is, storten economen wereldwijd zich alweer op een nieuw gezelschapspel: hoe ziet het herstel eruit?

Cynici onder ons zullen zich afvragen of een beroepsgroep, die niet in staat was om de huidige crisis tijdig aan te duiden, wel in staat zal zijn om met zekerheid iets te  kunnen zeggen over het nakende herstel. Als we kijken naar de eerste resultaten van het nieuwe gezelschapspel, dan lijkt de beroepsgroep zich wel iets aan te trekken van de spot en de hoon die de afgelopen maanden over haar is uitgestort. Waar ze eerder elkaar trachtten te overtroeven in optimisme, heeft het er nu alle schijn van dat ze elke indruk van voorbarig optimisme willen vermijden.

‘The new normal’

Het kan ook zijn dat ze zich in tweede instantie willen aansluiten naar de ware profeten van deze recessie, onder wie Nouriel Roubini (Dr. Doom) en Mohamed El-Erian, de strateeg van de beleggingmaatschappij Pimco. De laatste heeft het al dan niet komende herstel al getypeerd als ‘the new normal’.

Onder normale omstandigheden is het herstel, dat volgt op de crisis, sterk met groeicijfers van 6% en meer. Mohamed El-Erian denkt dat het herstel nu amper het etiket herstel verdient. De groei zal uitkomen op een magere 2% en dat is voor de VS onder het langjarige gemiddelde van 2,8%. De strateeg van Pimco onderbouwt zijn stelling met een verwijzing naar het te verwachten gedrag van de consument in de VS. Die heeft in deze crisis zijn bezit met USD 14 biljoen in waarde zien verminderen. Hij heeft nolens volens zijn lesje geleerd en denkt voorlopig alleen nog maar aan sparen. De consument is traditioneel wel de aanjager van het herstel, maar hij weigert dit keer die rol op zich te nemen. Het zwakke economische herstel heeft gevolgen voor de werkloosheid. Die blijft hoog en dat bevordert het consumentenvertrouwen evenmin.

Nouriel Roubini ziet nog meer beren op de weg. Niet alleen het gedrag van de consument beantwoordt niet meer aan ‘wat normaal is’, ook het bedrijfsleven speelt zijn traditionele rol niet. Het investeert niet of amper. Volgens Roubini is er in een aantal sectoren sprake van een structurele overcapaciteit. Die moet verdwijnen. De veelbesproken voorraadinvesteringen zullen daarom bescheiden blijven.

En dan is er nog zoiets als het ‘crowding out’ effect. De overheid haalt heel veel geld uit de markt en zijn geldhonger maakt het bijkans onmogelijk voor het bedrijfsleven om zelf leningen te plaatsen. Voor zowel Roubini als Mohamed El-Erian maakt het weinig uit of het herstel U-vormig of W-vormig zal zijn. In beide gevallen zal het herstel zwak tot zeer zwak zijn en is er voor de komende jaren weinig vreugdevols te melden aan het economisch front.

Hoezo the new normal?

Naar goed Amerikaans gebruik heeft deze krachtige, maar sombere stellingname een tegenbeweging uitgelokt. Deze groep gaat ervan uit, dat de lange duur van de huidige recessie (al meer dan 20 maanden) onder de oppervlakte een sterke vraag bij consumenten doet groeien. Daarom kan de groei de komende kwartalen en jaren wel eens hoger uitvallen dan 3% a 4%.

Voorwaarde is wel, dat de huizenmarkt stabiliseert en de prijsval ten einde loopt. Als dat gebeurt dan zal de consument weer durven spenderen. De groep zet zich vooral af tegen het statische wereldbeeld van de doemdenkers. Ze verwachten daarbij, dat de overheidsinvesteringen wel degelijk een positieve uitwerking kunnen hebben op de economie.

Daardoor kan de voorziene stagnatie op economisch vlak en de daarbij behorende hoge werkloosheid doorbroken worden. Waar de doemdenkers geen herstel van de productiviteit zien vanwege het uitblijven van echte innovaties en het vergrijzingproces, zetten de optimisten hier juist op in. Zij verwijzen hierbij naar de naoorlogse ontwikkelingen. In weerwil van de toen overheersende opvatting, dat de economie blijvend zou stagneren, was de werkelijkheid er een van aanhoudende groei. Pas in de jaren zestig haalden de doemdenkers bakzeil.

Half vol of half leeg

Wie heeft er gelijk? That’s the million dollar question. Leert de geschiedenis lessen? Nee, de geschiedenis leert geen lessen. Het is echter onmiskenbaar dat de jaren dertig niet alleen een periode van depressie waren, maar ook van grote technologische vernieuwingen. Het is dan wel waar, zoals de optimisten zeggen, dat de stagnatietheorieën op den duur onhoudbaar bleken, maar dat neemt niet weg dat de negatieve effecten van de depressie na-ijlden tot in de jaren vijftig.

Maar toch! Wees voorzichtig als profeten roepen dat het dit keer allemaal anders zal zijn. Ongeveer 10 jaar geleden deed het begrip ‘nieuwe economie’ opgang. Dankzij de input van ICT zou het economisch wereldbeeld fundamenteel veranderen. Deze overoptimistische stellingname leidde tot de Internetbubbel en die is zoals elke bubbel uiteindelijk uit elkaar gespat. Zoiets heet dan een lesje in nederigheid.