Verzekeraars: veranderen of kopje onder gaan

Het is een publiek geheim dat de Nederlandse verzekeringssector moeilijke tijden doormaakt. De winstgevendheid staat onder druk, evenals de solvabiliteit. In de levensverzekeringssector is dat vooral het gevolg van de lage rente. Uit stresstesten van de Europese toezichthouders komt naar voren, dat de verzekeraars vooral gevoelig zijn voor rentedalingen. Dat is te wijten aan de verzekeringsverplichtingen. Die hebben relatief een langere looptijd dan de activa die tegenover die verplichtingen staan. Ook de resultaten van de schadeverzekeringssector heeft het moeilijk. Sommige verzekeraars zijn zelfs verlieslatend. In het bijzonder de motorrijtuigenaansprakelijkheidsmarkt maakt barre tijden door. De sector heeft tot dusverre op deze situatie gereageerd door te pogen de kosten omlaag te brengen. Zo is tussen 2010 en 2015 het aantal werknemers met 20% gedaald.

Figuur 1 Ontwikkeling resultaten levensverzekeraars

Of de maatregelen tot dusverre voldoende zijn om de sector weer op de been te krijgen, valt nog te bezien. Er doemen een aantal ontwikkelingen op die de sector weliswaar kansen bieden, maar ook risico’s met zich mee brengen. Voorbeelden van dergelijke ontwikkelingen zijn technologische innovaties als big data, telematica en blockchaintechnologie. Ook maatschappelijke ontwikkelingen beïnvloeden he doen en laten van verzekeraars. Het gaat dan om demografische trend of sociaal-culturele trends, zoals de pijlsnelle groei van het aantal zzp-ers en de flexibilisering van de arbeidsmarkt. Ook het lage vertrouwen van de consument in de verzekeraar heeft gevolgen voor de werkwijze van de sector en de ontwikkeling van nieuwe diensten en producten.

Bovenstaande trends en ontwikkelingen zijn van invloed op trends in en omvang van de sector. De levensverzekeringsmarkt bestaat uit twee segmenten. De eerste is die voor de individuele consument en de tweede voor de collectieve pensioenproducten. Het eerste segment zal de komende jaren fors krimpen door zaken als dalende premievolumes onder invloed van de lage rente, fiscale wijzigingen, concurrentie voor bankspaarproducten en door verlies aan maatschappelijk vertrouwen door juridische geschillen over beleggingsverzekeringen. Door het verdwijnen van de spaarhypotheek gaan de verzekeraars een kleinere rol spelen bij de vermogensopbouw van de eigen woning. Huishoudens bouwen voor een belangrijk deel vermogen op via het eigen huis. Spaarhypotheken speelden hierbij een belangrijke rol. Nu die niet langer fiscaal aftrekbaar is, is het product veel minder aantrekkelijk. Met een beetje overdrijving mag je stellen dat de rol van de verzekeraar bij een woningaankoop beperkt blijft tot de overlijdensrisicoverzekering.

Figuur 2 Nieuwe productie levensverzekeringen naar productgroep

Door de verwachte afname van het premievolume van de individuele levensverzekeringsmarkt komt de winstgevendheid van verzekeraars steeds meer onder druk. De bestaande portefeuille loopt vaak op korte termijn af en de verkoop van nieuwe producten is beperkt. Verzekeraars moeten op korte termijn hun capaciteit inperken, hun kosten omlaag brengen en een nieuw verdienmodel optuigen. Fusie, overnames en/of portefeuille-overdrachten zijn hierbij niet uit te sluiten

Voor de collectieve levensverzekeringsmarkt zijn de vooruitzichten minder somber, zij het dat ook hier duidelijke verschuivingen in de markt zichtbaar zijn. De collectieve pensioenopbouw via verzekerde uitkeringsregelingen, waarin verzekeraars de pensioenrisico’s dragen neemt af. Tegelijkertijd is er een toename van de pensioenopbouw in premieregelingen waarbij de risico’s bij de deelnemers ligt. Factoren voor deze verschuiving zijn onder meer wensen van de werkgever, een hogere kostprijs voor verzekerde uitkeringsregelingen door de aanhoudend lage rente en de eisen van Sovency II voor het aanhouden van garantiekapitaal bij uitkeringsregelingen. Nieuwe wetgeving zal de verschuiving alleen maar bevorderen, zo is de algemene opinie.

Ook de schademarkt ontkomt niet aan een krimp van het premievolume in de komende jaren. Dankzij technologische innovatie kunnen de kosten omlaag, maar ook de schadelast. Dat is van invloed op de omvang van het premievolume. Naast technologie spelen ook politieke veranderingen een rol. Het beste voorbeeld daarvan is de deelmarkt inkomensverzekeringen. Die dreigt op drift te raken door de nieuwe flexwet en de groei van het aantal ZZP’ers. Een terugtredende overheid op het gebiedt van werkloosheidsuitkeringen en arbeidsongeschiktheid biedt verzekeraars nieuwe kansen op de inkomensmarkt.

Alsof de bovengenoemde trends de sector nog niet genoeg op de proef stellen neemt de concurrentie ook nog eens sterk toe. Technologische en maatschappelijke ontwikkelingen bieden kansen voor nieuwe toetreders. Maatschappelijk gesproken is een groei zichtbaar van kleine sociale netwerken die gezamenlijk de risico’s delen. Nieuwe toetreders maken ook gebruik van snelle technologische ontwikkelingen om een positie in de waardeketen voor zichzelf op te eisen. Het bekendste voorbeeld daarvan is de variant op Fintech-startup, de InsurTech. De InsurTech treedt tot nu toe voornamelijk op als facilitator binnen bijvoorbeeld de schadeafhandeling. Ervaringen in Duitsland en de Verenigde Staten leren, dat deze InsurTechs druk zijn met het ontwikkelen van nieuwe verzekerconcepten.

Figuur 3 Investeringen in Fintech en InsurTech

De snelle opmars van Fintech betekent waarschijnlijk dat de gevestigde orde snel markaandeel gaan inleveren.

De laatste bedreiging komt van over de grens. De Europese verzekeringsmarkt internationaliseert en daardoor zal vooral de schademarkt de concurrentie toenemen. Buitenlandse partijen hebben op de schademarkt een aandeel van circa 35% en op de markt van levensverzekeringen van 19% gemeten naar premievolume. Grote internationale partijen genieten vaak schaalvoordelen en kunnen hun internationaal netwerk inzetten voor grensoverschrijdende dienstverlening op de zakelijke markt. Nederlandse verzekeraars zouden internationaal hun expertise kunnen inzetten op het gebied van collectief pensioen of digitale distributie. Veel partijen hebben echter de laatste jaren juist gesnoeid in hun internationale portefeuille.

Figuur 4 Aandeel buitenlandse levensverzekeraars en schadeverzekeraars in Nederland naar premievolume

De toekomst lacht de Nederlandse verzekeraar bepaald niet toe. Vrij naar Tom Poes en Ollie B. Bommel moet ook de sector een list verzinnen. Die zou eruit kunnen bestaan dat verzekeraars hun dienstverlening gaan uitbreiden. Daardoor is het wel mogelijk dat ze op terreinen actief gaan worden waar ze de concurrentie aan moeten met partijen als beleggingsinstellingen, banken en pensioenfondsen. Dat vraagt om kostenefficiëntie, schaal en onderscheidend vermogen. Ook strategische samenwerkingsverbanden zijn mogelijk. Hoe het ook zal gaan, de sector moet zich aanpassen of onbetekenend worden.

ER Capital is terughoudend op verzekeraars.

Onze favorieten binnen de sector zijn: Aegon, AXA en Nationale Nederlanden Group (NN)

Gratis nieuwsbrief

ER Capital biedt wekelijks tips voor beleggers. Schrijf u nu vrijblijvend in op hun gratis nieuwsbrief.

Dit is een opinie van ER Capital en het mag niet worden opgevat als beleggingsadvies of uitnodiging om te gaan beleggen. In het verleden behaalde rendementen bieden geen garantie voor de toekomst. De redactie heeft geen positie in de genoemde effecten. Op dit artikel is onze disclaimer van toepassing.