Het is alweer luttele weken gelden dat Standard&Poor de kredietwaardigheid van de VS afwaardeerde naar AA+. De consternatie was groot en de diverse media putten zich uit in analyses van de rampen die de VS op korte termijn mochten verwachten. Nu zien de VS inderdaad grote problemen op zich afkomen, maar van een stijgende rente op schatkist papier is (voorlopig) nog geen sprake.
Omvang is van belang
Hoe kan dat? Hoe kan het dat de rente op Amerikaans schatkistpapier ondanks de afwaardering de neiging heeft eerder verder te dalen dan te stijgen? Hoe kan het dat het rendement op Japans schatkistpapier al jaren 1% bedraagt, terwijl het land een reusachtige schuld met zich mee draagt. Het antwoord op beide vragen ligt opgesloten in de omvang van de obligatiemarkt van beide landen. Die van de VS bedraagt Euro 6600 miljard en die van Japan is met Euro 7900 miljard zelfs nog groter. Beide markten zijn daarmee zo groot, dat het voor de gemiddelde institutionele belegger onmogelijk is deze markten in hun beleid te negeren en dus accepteren ze 1% rente op Japans schatkistpapier en iets van 2% op Amerikaans schatkistpapier.
Wat is de les voor Europa? Size matters! De Europese markt voor schatkistpapier is met Euro 5500 miljard groot en omvangrijk, maar deze markt is ook gefragmenteerd. Er is een markt voor Duits, Frans, Nederlands, etc, etc papier. De markt voor de Duitse Bund bedraagt ongeveer Euro 1400 miljard. Dat is een respectabel bedrag, maar het is voor een belegger toch een stuk gemakkelijker de Duitse Bund te negeren of erger nog uit de portefeuille te verwijderen. Zeker kleinere markten raken immers snel ontregeld, zoals het Griekse voorbeeld leert.
De eurobond als alternatief
Anders gezegd, de gefragmenteerde Europese markt zorgt voor hogere rente voor het gemiddelde land en zo’n gemiddelde markt is ook nog eens extra kwetsbaar voor een eventuele paniek onder beleggers. Om die angst te pareren kiezen Europese ‘slachtoffers’ anno 2011 voor draconische bezuinigingsmaatregelen, waarvan het nog maar zeer de vraag is of ze inderdaad helpen. Bezuinigingen lijden immers niet automatisch tot het zozeer begeerde herstel van economische groei. Landen als Griekenland en Portugal zinken vooralsnog steeds verder weg in een recessie en dat doet de internationale kredietwaardigheid geen goed. De omvang van de markten in de VS en in Japan voorkomt deze neerwaartse vicieuze cirkel. Sterker nog, beide landen hebben zodoende nu nog steeds de mogelijkheid hun economieën te stimuleren.
Puur economisch gesproken zou niets de introductie van de eurobond in de weg mogen staan, maar er zitten politiek gesproken nogal wat haken en ogen aan. Een wel heel belangrijke haak is dat de rente op schatkistpapier voor ‘brave’ landen als Duitsland en Nederland omhoog gaat, zij het minder hoog dan nu de gemiddelde rente in de EMU is. De rente voor ‘slordige‘ landen als Griekenland en Portugal gaat omlaag. Goed gedrag wordt afgestraft en slecht gedrag wordt beloond. Dat is bijna onaanvaardbaar. Daar komt nog bij, dat ook de introductie van de eurobond feitelijk een overdracht van belastinggelden van het ene naar het andere land is zonder dat de nationale parlementen daar iets over te zeggen hebben. No taxation without representation, riepen opstandige Amerikanen indertijd en ze joegen vervolgens de Britten het land uit.
Voorstanders van de introductie van de eurobond willen nog wel eens luchtig doen over het democratisch tekort van de EMU en denken dat problemen met behulp van internationale verdragen te regelen zijn. De recente geschiedenis leert dat dergelijke verdragen niet veel meer waard zijn dan het papier waarop ze neergeschreven zijn. De inkt van het Groei- en Stabiliteitspact was nog niet opgedroogd of de twee belangrijkste spelers binnen de EMU, Duitsland en Frankrijk, traden de afspraken met voeten. Het nationale belang woog zwaarder dan het algemene belang. Het is naïef te denken dat er in deze opstelling van nationale staten verandering is gekomen of op korte termijn zal komen.
Tenslotte
Ja, uiteindelijk zal de introductie van de eurobond de oplossing blijken voor het Europese schuldenprobleem. Als dat echter gebeurt zonder daarvoor de toestemming te vragen aan de nationale parlementen, dan kan de EMU de bijl aan de eigen wortels leggen: no taxation without respresentation.
Dr. C.A.M. Wijtvliet
rwjtlitektischbeleenl
De auteur is zelfstandig gevestigd analist. Hij schrijft over uiteenlopende onderwerpen die de beleggingswereld raken. Daarnaast geeft hij lezingen en presentaties. De auteur is als partner verbonden aan De Weygerbergen, bureau voor performancemeting en vermogensbegeleiding in Eindhoven, www.Weygerbergen.com. Hij schrijft zijn columns op persoonlijke titel.
in de USA staan niet alle staten op 1 lijn en ook daar zijn de verschillen tussen de staten groot; het ene is praktisch failliet terwijl de ander economisch prima draait. De dollar is daar, net als de Euro in de EU, de gemene deler. Ik schat zelf in dat de dollar niet zo sterk en zeker meer is als men denkt. De wereld transformeert die dollarwaardering langzaam in iets anders; de Yuan, goud, nieuw valutamandje o.i.d….dat moet zich nog uitkristalliseren.
In de EU treedt men de publieke opinie met voeten; waar een enkel land nog de kans kreeg om NEE te zeggen tegen de grondwet, zo werden de meeste landen zonder democratische grondslag onderworpen aan die grondwet, alsmede de NEEstemmers die id 2e ronde ad onderhandelingstafel toch werden ‘omgekocht'(Ierland). Zo verging het ook de introductie van de Euro.
In mijn optiek is een doodgewone economische annexatie gaande van de EU-lidstaten, waarbij dat ook tot uiting komt bij de onderpandeisen richting PIIGS (eilanden verkopen, goudconfiscatie..(hoezo ‘waardeloos’ edelmetaal?), opgelegde privatisering van staatsbedrijven etc). Wanneer de soevereiniteit niet eerbiedigd wordt, dan leidt dat (zoals de geschiedenis veelvuldig laat zien) tot bijv. etnisch geweld, opstanden, anarchie, burgeroorlog etc.
Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat macht corrumpeert ad top vd EU…dat gebeurt al op gemeentelijk nivo, dus hoe meer macht, hoe gekker het wordt….hoelang mogen analisten nog onafhankleijk zijn? (voorzover dat denkbaar is denkende aan de analisten bij Moody’s en S&P)
Het belang vd overheden/naties maakt dat er straks 1 analist is, 1 nieuwslezer, 1 journalist, 1 partij (of 2 voor de schone schijn, zoals id USA), 1 leger, 1 munt, 1 bond (die ’to big to fail’ is…
Misschien ben ik wat te negatief, maar de geschiedenis heeft veelvuldig laten zien hoe politiek de economische problemen kan ombuigen in andere (uiteindelijk nog grotere) problemen.