Oké, China, India, Brazilië, niemand twijfelt er nog aan, dat deze landen de nieuwe economische machten van de 21ste eeuw zullen zijn. Wij, het westen, zullen een deel van onze vanzelfsprekend economisch overwicht moeten delen met deze nieuwkomers. Maar dat hoeft geen probleem te zijn, zo is de communis opinio. Nieuwe uitdagingen bieden immers nieuw kansen om aan de huidige recessieve omgeving te ontkomen. Sterker nog, de nieuwe economische wereldorde geeft het Westen een kans om de eigen economieën te revitaliseren.
Niet langer eigen baas
Maar is die vanzelfsprekende gedachte dat het westen uiteindelijk zal profiteren van de nieuwe orde wel terecht. Nee, denkt Stephen King, chief economist van HSBC en hij heeft zijn ideeën verwoord in een boek. Een van zijn uitgangspunten is dat westerse zelfgenoegzaamheid beleidsmakers verhindert in te zien dat er grote gevaren voor het Westen op de loer liggen. Het grootste gevaar is misschien wel, dat het Westen niet langer op de bok zal zitten (losing control) bij het controleren en besturen van de wereldeconomie. Daarmee is de kans groot dat ze meer en meer controle verliezen over de eigen economische toekomst.
Er zal een harde strijd ontbranden om de schaarse grondstoffen, waarbij het Westen inmiddels al een behoorlijke achterstand heeft opgelopen. Landen als China en India, maar ook landen in het Midden Oosten struinen Afrika af op zoek naar zogeheten soft (voedsel) en hard (grondstoffen) commodities. Verlamd door zijn koloniale verleden staat het Westen slechts toe te kijken bij deze wedren om de eigen toekomst veilig te stellen. De onwil en/of het onvermogen om de nieuwe werkelijkheid onder ogen te zien kan grote gevolgen hebben.
Het is nu al zo ver dat beslissingen genomen in het oosten invloed hebben op wat er in Europa of de VS gebeurt. De honger naar grondstoffen jaagt de prijzen ervan omhoog en de prijs voor industriële producten omlaag en daarmee is prijsinflatie niet langer het gevolg van binnenlands monetaire omstandigheden. We krijgen het opgedrongen. Evenmin is een lage inflatie een zekerheid voor economische stabiliteit. Daar komt nog bij dat het Westen in hoog tempo vergrijst. Om zijn welvaart op peil te houden zal dit deel van de wereld meer en meer immigranten moeten aantrekken en tegelijkertijd moeten profiteren van de (rente)opbrengst van investeringen in de opkomende markten. Het eerste thema is niet populair en het tweede thema is uiterst onzeker.
Financiële markten
Een ander, griezelig voorbeeld van de nieuwe machtsverdeling betreft de internationale financiële markten. Opkomende landen hebben enorme reserves vreemde valuta’s opgebouwd. De gevolgen hiervan zijn genoegzaam bekend. Die grote reserves hebben wereldwijd de lange rente omlaag geduwd en daarmee de basis gelegd voor de creatie van een reeks van asset bubbles. Het Westen is nog steeds druk doende de negatieve effecten ervan te verteren. Maar dat is nog niet het hele verhaal.
Volgens Stephen King zullen die nieuwe economische machten minder en minder geneigd zijn de dollar als wereldwijde reservemunt te accepteren. Dat zal grote gevolgen hebben voor het groeipotentieel van de VS. De kosten om hun tekorten te financieren gaan immers drastisch omhoog als de rol van de dollar als internationale reservevaluta is uitgespeeld.
Onevenwichtige inkomensverdeling
De herverdeling van economische macht zal de inkomensongelijkheid tussen landen verminderen, maar die tussen werknemers in de diverse landen vergroten. King wijst op de verzwakte positie van de arbeider in de VS. Het beleid van outsourcing en offshoring heeft tot een onherstelbaar verlies van veel banen geleid met alle gevolgen van dien. Daar staat uiteraard tegenover dat de financiële sector in het Westen de afgelopen twintig jaar geboomd heeft. Heel veel hoogopgeleiden hebben daar een goed betaalde baan gevonden. Echter, de crisis van 2008 heeft laten zien, dat die sector kwetsbaarder is dan vaak verondersteld.
Veel van de vaak bejubelde financiële innovaties bleken in de praktijk niet meer dan luchtbellen waren die weinig tot niets bijgedragen hebben aan de welvaartstijging van velen. Die welvaartsstijging bleef beperkt tot een enkeling. Het wordt steeds meer de vraag of het actieve beleid van de industrialisatie niet zeer fnuikend zal blijken voor de welvaart van dit deel van de wereld. Volgens King is die welvaart meer en meer gebouwd op het tweeverdienermodel en op de mogelijkheid gemakkelijk schulden te maken. Beide modellen hebben een beperkte reikwijdte om duurzame welvaart op te bouwen.
King zet ook vraagtekens bij de algemeen geaccepteerde westerse oplossing voor de economische problemen en wel die van een steeds hogere opleiding. Fijntjes wijst hij erop dat ook in dit opzicht de opkomende landen de achterstand inlopen. De kwaliteit van het onderwijs daar gaat geleidelijk omhoog, in dit deel van het westen gaat het geleidelijk omlaag. Daar kunnen ze putten uit een groeiend reservoir, hier krimpt het reservoir.
Tenslotte
Natuurlijk is het niet moeilijk gaten te schieten in het betoog van King, maar een ding blijft overeind. Deels door eigen onvermogen heeft het Westen niet langer controle over de eigen toekomst. Onze kinderen zullen veel harder moeten concurreren met de rest van de wereld dan hen lief zal zijn. Misschien worden ze nog eens heel boos op de Jan Saliementaliteit van hun ouders en over hun eindeloze potverteren.
Dr. C.A.M. Wijtvliet
corwijtvliet@dekritischebelegger.nl
De auteur is onafhankelijk financieel analist. Hij is tevens partner bij De Weygerbergen, bureau voor performancemeting en vermogensbegeleiding in Eindhoven, www.Weygerbergen.com.
Start met Automatisch Beleggen
Christian Sewing roept bedrijven op om zich agressiever aan te passen aan de nieuwe omstandigheden als gevolg van de coronacrisis. Hij denkt dat de crisis langer zal duren dan verwacht.
De geschiedenis leert geen lessen, maar soms dringen de parallellen zich wel erg benauwend op. Neem bijvoorbeeld de snel verslechterende relaties tussen de huidige twee supermachten.
De oudjes onder ons zullen zich nog wel de vroeg jaren zeventig herinneren. Het was de tijd dat de olieprijs verveelvoudigde en dat joeg weer de prijs van andere commodities de lucht in.
Een mogelijk wereldwijd belastingakkoord zou digitale giganten dwingen om meer belastingen te betalen.
Beste Cor,
bijzonder interessant artikel, heb het met plezier gelezen. Het Westen zal aan de gedachte moeten wennen dat de verhoudingen aan het verschuiven zijn en dat de nieuwe grootmachten hun eigen plan trekken, zoals onlangs weer bleek bij de VN-stemming rond militair ingrijpen in Libië. Naast Duitsland waren het specifiek de BRIC-landen die zich onthielden van stemming…
vr.groet,
Allard Gunnink
bizar dat iemand van een Westerse bank (HSBC) iets durft te zeggen over zelfgenoegzaamheid…
Hij moet minstens denken dat Westerse bankbonussen ver boven die van de BRIClanden moet liggen. Hier dumpen CEO’s van banken mensen om hun eigen bonussen te spekken….daar zetten ze meer (goedkopere) arbeidskrachten in om het ‘onze’ zelfgenoegzaamheid betaald te zetten.
Ik denk dat westerse bedrijven, incl banken, het door hen tot zinkend gemaakte schip aan het verlaten zijn, ten faveure van landen met betere troefkaarten. Daar zijn wellicht hele bibliotheken van verschenen met excuses als ‘Westerse zelfgenoegzaamheid’…
Wat een onzin.
De westerse overmacht wordt gebruikt om (vroegere) derde wereldlanden uit te buiten. Dat deze landen nu langzaam uit die rol kruipen betekend dat het westen gelukkig eindelijk van deze rol moet afzien.
Wat er wel zal gebeuren is dat we in het westen op onze plaats zullen worden gezet. We zullen niet langer in staat zijn het grootste deel van de vruchten der aarde te plukken. We zullen moeten delen zoals we dit al lang hadden moeten doen.
Een stap terug zit er dus dik in. Maar dat is niet meer dan fair.
Aangezien ik gevraagd ben om “wat een onzin” eens toe te lichten wil ik dat ook wel hier doen 🙂
De onzin zit hem in het feit dat de economie gebaseerd is op transacties tussen mensen. Beide partijen die aan een transactie deelnemen moeten daarvan beter worden, anders zouden ze de transactie niet uitvoeren. Er is dus geen sprake van “leiden” en “volgen”.
Er is pas sprake van “leiden” en “volgen” wanneer er dwang (ie. geweld of de dreiging daarmee) in het spel komt. Echter is het dan onjuist om van “economie” te spreken in de gebruikelijke zin. [ik geef toe dat dit discutabel is]