Een economie kan groeien, krimpen en stagneren. Sinds 2008 is het Westen bijna geobsedeerd door de aanhoudende dreiging dat de economie gaat krimpen. Langzamerhand zijn er meer en meer stemmen te horen die niet krimp als grootste dreiging zien, maar stagnatie. De economie groeit in een slakkentempo, zowel in de VS als in Europa, en er is weinig zicht op een verbetering.
Langdurige economische stagnatie
Dreigt zodoende voor de westerse wereld hetzelfde scenario, als waarmee Japan al 20 jaar te kampen heeft? Is er een reële kans dat de westerse economieën wegzakken in een langdurige periode van lage groei? Misschien kan de geschiedenis uitkomst bieden bij het beantwoorden van deze vraag! En ja, het blijkt, dat periodes van stagnatie vaak voorkomen. Sinds het einde van de 19de eeuw zijn er maar liefst 93 periodes van langdurige stagnatie te onderscheiden (zie Figuur 1). Er zijn ook 20 periodes aan te wijzen die vergelijkbaar zijn met het Japan van de jaren 90 van de vorige eeuw. Het leeuwendeel van die periodes valt in de jaren na 1950 en doen zich vooral voor in de ontwikkelde wereld!
Figuur 1
Kenmerken
Als periodes van langdurige stagnatie regelmatig voorkomen, dan ligt het min of meer voor de hand dat deze periodes bepaalde kenmerken delen.
– Het eerste en meest voor de handliggende is een uiterst matige groei van gemiddeld 0,5%. Dat is weinig met een naoorlogse gemiddelde groei van meer dan 2%. Er is ook weinig volatiliteit. Een langdurige periode van amper of geen groei, is voor burger en overheid een kostbare aangelegenheid. De welvaartsontwikkeling staat immers nagenoeg stil.
– De jaren van stagnatie kennen een niveau van inflatie dat duidelijk achterblijft bij vergelijkbare periodes van normale groei. Japan is een extreem voorbeeld met een gemiddelde inflatie van 0,2%. Het lage niveau is voor een deel te wijten aan een algehele vraaguitval. Hoe langer deze periode van vraaguitval duurt, hoe moeilijker het wordt om dit verschijnsel te corrigeren. Het verklaart ook de grote angst voor deflatie, die zo mogelijk nog moeilijker te bestrijden is dan lange periodes van disinflatie.
– Hoge werkloosheid is een derde element. Dankzij de stagnatie. Die stijgt met gemiddeld 3 ppt in vergelijking met de jaren daarvoor. De werkloosheid is niet alleen hoog, maar die laat zich maar moeilijk bestrijden.
– Ook de huizenmarkt is een slachtoffer van stagnatie. Prijsdruk is normaal en de markt kan zelfs helemaal stilvallen.
– Beleggingsopbrengsten staan onder druk, maar blijven gematigd positief. Ze zijn wel lager dan in normale periodes.
– Tenslotte heeft in periodes van stagnatie de groei de neiging steeds verder af te vlakken binnen steeds geringere bandbreedtes.
Omstandigheden
Op basis van historische vergelijkingen komt Goldman Sachs tot de conclusie dat vooral De VS en Europa een periode van stagnatie zijn genaderd. De vraag die nu rest is of de voorwaarden voor een periode van stagnatie aanwezig zijn. En hier is het antwoord opnieuw bevestigend, zoals Figuur 2 laat zien. Vooral een ineen storten van de financiële markten en valutacrisis vormen een goede voedingsbodem voor economische stagnatie.
Figuur 2
Geen oplossingen
Op basis van deze data komt Goldman Sachs tot de conclusie dat het Westen ongeveer 40% kans heeft om in een periode van stagnatie te belanden. De kans is daarmee niet overdreven groot, maar groot genoeg om werkelijk zorgen over te maken. Gemakkelijke oplossingen ter bestrijding zijn er immers niet meer. Sterker nog, Goldman Sachs ziet op dit moment geen panklare oplossing om de dreigende stagnatie te bestrijden. Bezuinigingen zijn aan de orde van de dag, de banken zijn verre van gezond en de beleidsruimte voor bijvoorbeeld centrale bankiers is beperkt in vergelijking met 2008.
Wat moet, wat kan Bernanke nog met een rente die nagenoeg 0% bedraagt? De enige concrete aanbeveling is om de lessen van Japan goed ter harte te nemen en dan om te zien naar werkelijk onconventionele maatregelen. In het land van de Rijzende Zon werd jaar in jaar uit de platgetreden paden van beleid steeds weer bewandeld met steeds weer hetzelfde resultaat.
Dr. C.A.M. Wijtvliet
corwijtvliet@dekritischebelegger.nl
De auteur is zelfstandig gevestigd analist. Hij schrijft over uiteenlopende onderwerpen die de beleggingswereld raken. Daarnaast geeft hij lezingen en presentaties. De auteur is als partner verbonden aan De Weygerbergen, bureau voor performancemeting en vermogensbegeleiding in Eindhoven, www.Weygerbergen.com. Hij schrijft zijn columns op persoonlijke titel.
Start met Automatisch Beleggen
Het was het schrikbeeld aan het begin van de pandemie. Veel bedrijven zouden ondanks ruime liquiditeitssteun uiteindelijk toch kopje onder gaan.
Never waste a good crisis, zei Winston Churcill ooit. Hij bedoelde ermee dat bijzondere tijden de gelegenheid schiepen om bijzondere dingen tot stand te brengen.
Wat betekende de lockdown en het daarmee gepaard gaande afzien van consumptie voor beleggers en spaarders?
Buitenlandse beleggers liepen er tegen te hoop. Ze hadden er een hekel aan, dat de Japanse corporates maar op hun geld bleven zitten in plaats van het terug te geven aan de belegger.
