Sommige landen zijn gelijker dan andere

De afwaardering van Standard & Poor’s (S&P) van de Nederlandse kredietbeoordeling doet denken aan de beroemde zin uit de roman “Animal Farm” van de Britse schrijver en journalist George Orwell. Na een revolutie op een boerderij, waarbij de mensen verjaagd worden, nemen de varkens, die de doctrine van Animalisme hebben ontwikkeld en de revolutie hebben geleid, geleidelijk aan de touwtjes in handen op het bedrijf.

Twee varkens, Napoleon en Sneeuwbal, raken verwikkeld in een machtsstrijd die in de uitwijzing van Sneeuwbal culmineert. Het leven op het landbouwbedrijf wordt harder en harder voor de rest van de dieren. De varkens leggen steeds meer controles aan hen op terwijl ze voor zichzelf voorrechten opeisen. Uiteindelijk is alles dat van de ‘Principes van Animalisme’ overblijft de regel dat “alle dieren gelijk zijn, maar sommige meer gelijk zijn dan andere.”

De kredietbeoordeling gaat van AAA met een negatief vooruitzicht naar AA+ met een stabiele verwachting. S&P verlaagde de beoordeling onder meer vanwege de zwakker dan verwachte economische groeivooruitzichten. Daarbij neemt de groei van het bruto binnenlands product per hoofd van de bevolking in een lager tempo toe dan in vergelijkbare landen. Het stabiele vooruitzicht van de kredietbeoordelaar is gebaseerd op ”politieke consensus ten opzichte van het indammen van de staatsschuld en tekorten”. 

”Wij verwachten niet dat de reeële economische productie boven het niveau van 2008 uit zal komen voor 2017, en denken dat de sterke bijdrage van de export aan de groei onvoldoende is om tegenwicht te bieden aan de zwakke binnenlandse groei”, aldus S&P. Desondanks kan het oordeel weer verhoogd worden als ”de groeivooruitzichten duidelijk verbeteren”. Bij branchegenoten Moody’s en Fitch heeft Nederland nog wel een AAA-status met negatieve vooruitzichten.

S&P heeft daarnaast de kredietbeoordeling van  Cyprus en Spanje verhoogd. Cyprus steeg een tree tot B-, voor Spanje werden de vooruitzichten verhoogd van negatief naar stabiel. Cyprus had voor de herwaardering het label CCC+. S&P acht het minder waarschijnlijk dat het land zijn schulden niet meer terugbetaalt. Cyprus kreeg eerder dit jaar noodsteun van de andere eurolanden en het Internationaal Monetair Fonds vanwege een falende bankensector. De economische vooruitzichten zijn volgens het bureau stabiel. Spanje behield de rating BBB-. De economie van het land is herstellende, en de Spaans regering is goed op weg met het doorvoeren van hervormingen, ziet de kredietbeoordelaar.

Door de kredietverlaging slinkt het aantal landen van dat een AAA-rating (de hoogste kredietbeoordeling) in de eurozone naar slechts drie: Finland, Luxemburg en Duitsland. Twee jaar geleden hadden nog zes landen deze rating, oftewel landen gaan qua rating steeds meer op elkaar lijken en slechts een select clubje blijft over. De vraag blijft tot wanneer. Zo is de Duitse rating niet onaantastbaar. Alleen tien landen in de wereld hebben de hoogste rating, Van deze 10 hebben slechts zeven een stabiele rating. De kredietbeoordelaars waarschuwen voor de negatieve vooruitzichten van drie anderen, waaronder Duitsland.

Markt reageert lauw

De aandelenbeurzen reageerden lauw op het bericht. Volgens analisten hing een afwaardering al in de lucht. Daarnaast heeft de kredietbeoordelaar juist de rating van Spanje en Cyprus naar boven bijgesteld. ABN Amro-econoom Nick Kounis denkt juist dat de kans op het verlies van de AAA-status bij deze twee partijen klein is. De aanleidingen die Fitch en Moody’s daarvoor hebben zijn onder meer lagere groei, een verdere verzwakking van de huizenmarkt of een scherpe stijging van de rente. ‘Er is een risico, maar wij achten dat niet waarschijnlijk.’

Structureel

Eerder heb ik gesteld dat schulden geen probleem zijn voor de economie maar de huidige crisis een aanval op de verzorgingsstaat is. De huidige sitiatue is een gevolg van realisatieproblemen. Dat wil zeggen dat er te veel goederen geproduceerd zijn, deels uit anticipatie. Dit leidt tot financieringsproblemen die eerst bij banken zijn terechtgekomen en zich nu manifesteren bij overheden en particulieren.

Ik stelde “Het dogma in de media benadrukt dat we in een schuldencrisis zitten die eerst begonnen is bij banken en daarna afgewenteld is op de overheden en tenslotte op de bordjes van burgers. ”

De gevolgen van deze realisatiecrisis is dat we te maken hebben met disinflatie en wellicht deflatie. Alleen als de overschotten weggewerkt zijn biedt het weer groeimogelijkheden voor de economie.