Vaarwel crisis, of toch niet?

Nu de explosieve rally op de beurzen de scherpste kantjes van de crisis heeft afgehaald en de stofwolken enigszins beginnen op te trekken is het wellicht verstandig  een niet al te roze zonnebril op te zetten.

Natuurlijk, het doemscenario van een zware depressie is afgewend en recente economische cijfers lijken te wijzen op het einde van de langstdurende recessie sinds de Tweede Wereldoorlog.

Maar daarbij is het raadzaam niet te vergeten waarom de financiële wereld ook al weer in deze crisis is beland. De aandacht van de media en de politici richt zich daarbij voornamelijk  op bonushongerige bankiers en onbegrijpelijke financiële producten. Men denkt dit in de toekomst te kunnen indammen door beter en strenger toezicht. Het is echter maar de vraag of  dit veel zal helpen. Want ten eerste bestrijdt men hiermee slechts de gevolgen maar niet de oorzaak van deze crisis. En ten tweede is het  maar de vraag of een maatschappij die stijf staat van de controleurs erg productief zal zijn in de toekomst. Toezichthouders kosten geld en staan vooral in de weg.

De ware oorzaak van deze crisis ligt in de totaal scheef getrokken verhoudingen in de wereldeconomie. Onevenwichtigheden die – zeer kort door de bocht –  op het volgende neer komen. Sinds eind jaren ’70 is de sleeping giant China tot leven gekomen en heeft deze economie zich spectaculair ontwikkeld. In dertig jaar tijd is China zo hard gegroeid dat het land in de loop van 2010 de tweede economie van de wereld zal zijn. De Chinese exportmachine heeft de wereld overspoeld met relatief goedkope producten die vooral door de Amerikaanse consument werden gekocht. De enorme groei overspoelde China met liquiditeiten. Geld dat niet werd geconsumeerd maar vooral werd geïnvesteerd. Het werd belegd in met name Amerikaanse staatsobligaties. US Treasuries zijn immers de meest liquide belegging ter wereld. Maar de Chinezen steunden zo ook de dollar en hielden hun eigen munt – de yuan – goedkoop. Belangrijk voor de export. Tevens hielden zij de rente in de VS laag. Deze lage rente hield de  kredietverslaafde Amerikaanse consument gaande. Die kon zodoende producten blijven kopen die weer geproduceerd werden in China. Zo ontstond er een financieel stelsel waarin de twee grootmachten elkaar in een ijzeren houdgreep hielden.

Deze enigszins kunstmatig laag gehouden rente in de VS en de rest van wereld was nu juist het fundament onder de huidige crisis. Geld werd te goedkoop en zette aan tot onverantwoorde speculaties. Banken waren in dit geheel niet de oorzaak maar zij faciliteerden dit ongezonde proces wel op ruime schaal. Door de lage rente konden kredietverlening, aandelen, bedrijfsobligaties, grondstoffen maar ook huizenprijzen wereldwijd naar grote hoogten stijgen. Deze aldus gecreëerde luchtbel moest natuurlijk eens uit elkaar klappen. Aldus geschiedde met een zwaar gehavend bankwezen en volslagen in paniek geraakte beleggers tot gevolg.  De grootste problemen lijken inmiddels verholpen door de grootschalige interventies van overheden en centrale banken. De bankbiljettenpers draaide op volle toeren en het financiële systeem werd overspoeld met liquiditeiten. Die moesten uiteindelijk wel hun weg vinden op de financiële markten. Zodoende was de huidige rally op de beurzen niet meer dan een A-B-C-tje hoewel blijkbaar voor veel professionele beleggers toch een verassing. De huidige rally zal nog wel enige tijd voortrazen tot ergens in 2010. Maar dan zal onvermijdelijk de bezinning volgen. Want aan de oorzaak van het probleem is nog niets gedaan.

De Chinese autoriteiten hebben middels ongekende stimuleringsmaatregelen het bestaande exportmodel gerevitaliseerd en de Amerikaanse autoriteiten proberen hetzelfde met het koop-op-krediet model. De economie en de beurzen moesten blijven draaien. Dat was ook de juiste remedie. Maar vroeg of laat moet de oorzaak van de crisis aangepakt worden want anders glijden we zo weer af naar een volgende  crisis. De Aziatische wereld –  China voorop – zal moeten overschakelen naar een meer consumptiegedreven economie zodat de wereldwijde vraag niet langer alleen van de Amerikaanse consument afhankelijk is. De Chinese autoriteiten weten dat. Een belangrijke en onvermijdelijke stap in dat proces vormt een opwaardering van de yuan. En dus de loskoppeling van de dollar. Het zal niet zonder bloedvergieten onder de Chinese exporteurs gaan maar de Chinese consument zal er wel bij varen. En de wereldeconomie. Wellicht weet men zo een nieuwe luchtbel te vermijden.

Jan-willem Nijkamp
Werkzaam voor Inmaxxa Vermogensbeheer