Kapitalisme is niet perfect maar is het enige politieke- en economische systeem dat werkt, aldus een bekend citaat. Tot het eind van de vorige eeuw werkte kapitalisme prima.
Hard werken en ondernemerschap werd beloond. De welvaart steeg voor alle bevolkingsgroepen. Maar de laatste jaren lijkt het erop dat de groei van het kapitalistisch systeem zich meer en meer uitput. Er is de laatste decennia een wereldelite ontstaan die hun macht, vermogen en winsten niet willen verliezen. Ze maken de schuldenlast steeds hoger en schuiven de rekening door naar andere bevolkingsgroepen vooral naar belastingbetalers en spaarders.
In een kapitalistisch systeem zou de markt zelfregulerend moeten zijn maar in de kapitalistische praktijk van heden ten dage duwt slechts een kleine cirkel van machtige individuen in toenemende mate op de knoppen. Tijdens bijeenkomsten, achter gesloten deuren, worden beslissingen genomen over alle grote financiële-, economische- en strategische vraagstukken door de hoofden van grote conglomeraten, banken en supranationale bedrijven zoals EU, en VN. De markt is dus niet zelfregulerend, maar wordt voortdurend ‘gestuurd’ door elites en de door hun gecreëerde organisaties.
Gevolg hiervan is dat de elite alleen maar rijker wordt en de koopkracht van de ‘gewone’ man al 15 jaar achteruit hobbelt. Econoom Thomas Piketty verwacht dat de ongelijkheid alleen maar zal toenemen als de economische groei laag blijft, er geen belastingen op vermogen komt of er geen Derde Wereldoorlog komt.
Zero-sum game
De elite drukt dus steeds meer hun stempel op het kapitalistische systeem om zo hun macht te vergroten en winsten te optimaliseren. Echter zoals ieder nuchter denkend mens weet als je een parameter in een systeem optimaliseert gaat dit ten koste van een andere parameter. Als je een motor meer paardenkrachten wil geven zal bijvoorbeeld het benzineverbruik toenemen. Bijna alles in de wereld is een zero-sum game.
Als de euro daalt ten opzichte van de US Dollar zal de concurrentiekracht van Europa toenemen maar tegelijkertijd de concurrentiekracht van de VS dalen. Volgens dit zero-sum game principe kan de elite dus alleen maar rijker worden als de rest armer wordt. Het kapitalisme wankelt nu de kloof dus de elite en de ‘gewone’ man steeds groter wordt. De oplossing is een herverdeling van de rijkdom maar de historie leert ons dat dit alleen gebeurt na een ‘wereldschokkende’ gebeurtenis.
Perverse prikkels
De afgelopen decennia heeft de elite prikkels gecreëerd waardoor de echte economie volledig is ontkoppeld van de financiële markten. Banken zijn te groot om failliet te gaan, er zijn boekhoudkundige trucjes opgetuigd om winsten kunstmatig op te krikken, ‘buybacks’ zijn tot kunst verheven, er zijn ‘dark pools’gecreëerd om grote posities buiten het zichtveld te verhandelen en ‘High-Frequency Trading’ geïntroduceerd om in nano secondes posities heen en weer te schuiven.
Al deze prikkels voegen niets toe aan de echte economie maar creëren een illusie van welvaart door hoge aandelenkoersen. Handelsverdragen zoals de Transatlantic Trade and Investment Partnership (TTIP) lijken ook meer de elite in de kaart te spelen dan’ gewone’ ondernemers. Er zijn zelfs aanwijzingen dat in het TTIP handelsverdrag multinationals maatregelingen juridisch kunnen afdwingen bij landen.
Kloof tussen rijk en arm neemt toe
Kijken we terug over de afgelopen 8 jaar van gratis geld politiek dan zien we dat de wereld verdrinkt in de schulden. De wereldschuld is ruim boven $200 biljoen, 40% meer dan in 2007. De schuld van de VS wordt thans geschat op $58 biljoen waarvan $18 biljoen overheidsschuld. Er is een economische groei die minder is dan de helft van de lange termijn groei vooral omdat oude schulden moeten worden gefinancierd door nieuwe schulden.
Een rentestijging van 1% kan al de nekslag zijn waarbij de schuldenlast niet meer geherfinancierd kan worden. Tenslotte is er een toenemende ongelijkheid tussen armen en rijken. Aan de andere kant zien we historische hoge waarderingen van aandelen en obligaties als gevolg van gratis geld politiek en valutaoorlogen die ten koste gaan van pensioenen en spaarders. De kloof tussen de echte economie en de schijn economie van de elite wordt met de dag groter.
De krankzinnigheid van de wereld waarin we thans leven komt heel goed tot uiting in deze parabel van de Mexicaanse visser en de Amerikaanse bankier. De elite heeft, vooral de afgelopen jaren, van het vrije kapitalisme een systeem gemaakt dat de echte economie en de werknemer uitperst als een citroen. Vrijheid is geminimaliseerd tot meelopen in het keurslijf van de elite.
Jan van Gemeren
www.gannanalist.com
Een verwijzing voor de titelfoto van Anthony Quintano: https://flic.kr/p/aWDWrt
“Volgens dit zero-sum game principe kan de elite dus alleen maar rijker worden als de rest armer wordt”
Dit is pertinent fout. Onze economie is (gelukkig) géén zero sum game. Elke dag creëren bedrijven meerwaarden, die bijdragen tot de groei van onze welvaart. En tot op heden is er geen enkel systeem die dat beter doet dan het kapitalisme. Er is zelfs geen enkel noemenswaardig alternatief. Enkel een zeurpiet stoort zich aan een paar onvolmaaktheden. Zo is de groei niet onafgebroken stijgend; we kennen af en toe een crisis. En ja: samen met de welvaartsgroei neigt de ook ongelijkheid te groeien… maar vergis u niet: ook de armen worden rijker!
Een ongelijke verdeling van de verworven rijkdom is echter onvermijdelijk. Waarom? Enerzijds omdat dit een motivator is voor diegenen, die bereid zijn om risico’s te nemen – en zo extra welvaart te creëren voor de ganse maatschappij. En anderzijds omdat niet elke rijke (bedrijf of ondernemer) succesvol is. Risico’s nemen betekent regelmatig ook mislukken. Maar geen kat die daarom maalt. In onze afgunstcultuur zijn alle ogen gericht op de zgn “elite”: diegenen die toevallig wel slagen, en waar de rijkdom zich logischerwijze concentreert.
Het probleem, met name de toenemende schulden, ligt overduidelijk bij politici en overheden. In een (on)handige poging om het kiesvee te behagen, bouwen zij een immer groeiende geldverslindende machine. De groei van deze machine is sneller dan de groei van de economie, zelfs sneller dan de groei van het kapitaal (Piketty, iemand??). Geen zinnig mens gelooft dat het geld van de rijke elite een duurzame oplossing biedt voor de schuldenproblematiek.
Conclusie: dit is niet het proces van het kapitalisme dat wankelt, maar dit is het proces van onze democratie dat haar limieten bereikt heeft. De wereldschokkende gebeurtenis waarvan sprake is, zou wel eens de val van de democratie kunnen zijn.
Pascal
economie is wél een zero-sum game, de zogenaamde meerwaarde worden gecreëerd omdat heel wat kosten niet in rekening gebracht (kunnen) worden, neem bijv milieuschade, medische kosten, … Ook hiervoor wordt een prijs betaald maar niet door de producten. Bovendien is het onjuist om te stellen dat de extra welvaart voor de hele maatschappij is: dit komt vooral ten goede aan de kapitaalverschaffers. Denk maar eens aan bijv automatisering van bedrijven, wie profiteert ervan, diegen die zijn job verliest ?
Het enige dat zorgen baart is dat er maar een paar mensen aan de knoppen zitten! en die nemen de beslissingen waar ze zelf beter van worden. Alleen een culturele omslag of revolutie kan helpen. Of een ramp…
Ik zie het meer als het tijdperk waarin veranderingen gaan optreden, en dat daarbij het kapitalisme wankelt hoort daarbij. Een verandering verloopt nu eenmaal nooit soepel.
kapitalisme heeft ponzi-achtige trekjes, dat uiteindelijk de democratie overneemt (staatskapitalisme de volgende stap?).
Een relatief kleine groep mensen vergaart meer geld dan dat het uitgeeft en een hele grote groep mensen geeft meer geld uit dan dat het (niet) bezit.
Uiteindelijk is dat een doodlopende weg.
Anderzijds heeft het een bepaald natuurlijk verloop en zal één of andere revolutie ervoor zorgen dat alles grotendeels weer op één lijn komt. Daar gaat soms lange tijd overheen en dan bedoel ik vele generaties.
Het kapitalisme zorgt wel voor stroming en er wordt juist door inkomens- en bezitsverschillen veel geproduceerd en ontwikkeld (er is een sterke drive). Als iedereen gelijk miljonair zou zijn, dan heeft dat geen waarde meer…net zo als enkelen alles hebben en het overgrote deel niets (dat liet ook de ondergang van het Romeinse Rijk zien). Niet voor niets vormt religie een steeds meer overheersend thema vandaag de dag.
De industriële revolutie maakte vele mensen werkeloos (machines ipv mensen), maar nieuwe ontwikkelingen zorgen voor nieuwe uitdagingen en nieuwe werkgelegenheid. We bewegen nu richting een post-i-technologische revolutie…alle IT / ICT heeft ook tot gevolg dat vele mensen werkeloos worden….overbodig gemaakt door grootschalige automatisering (1000 mensen nodig om iets te bouwen…en later slechts een handjevol mensen nodig om het te beheren/onderhouden).
Het zijn interessante tijden…een kwetsbaar heden. De tijd zal leren hoe intelligent de mensheid hiermee zal/is omgegaan.
Edwin,
Je ziet dat Griekenland aan het infuus van de ECB hangt. Er wordt iedere dag geld bijgestort. Het probleem moet worden opgelost. De centrale banken brengen simpel meer geld in het systeem. Het is wel angstaanjagend of dat dit inderdaad wel goed blijft gaan. Niemand die dit weet.
Zou je denken Hans dat centrale banken meer geld in het systeem brengen?… Er wordt geen geld bijgedrukt hoor, en de ECB is niet gek die ‘geven’ niet zomaar wat geld om de banken van kapitaal te voorzien want dat overleeft de ECB zelf niet. Tenzij ze natuurlijk wel zo gek zijn….
En dit is Griekenland nog maar waar de ECB zich mee bezig houdt, er komt nog veel meer los waar de ECB zich mee bezig gaat houden. Wereldwijde schuld, en de gevolgen, zal ook z’n effect hebben op Europa…
Er wankelt inderdaad iets..
We hebben helemaal geen kapitalistisch systeem. Bij kapitalisme is er vrijheid van beslissen, ga me nou niet vertellen dat de 100-duizenden wetten die Nederland heeft enige vrijheid met zich mee brengt, je mag niet eens als jonge ondernemer van 10 jaar limonade opstraat verkopen. Kapitalisme bestaat al decennia niet meer.