Olie blijft het zwarte goud

De prijs van olie zit weer in de lift. De barrière van $ 100 per barrel is moeiteloos genomen. Voorlopig kent de prijs maar één richting en dat is omhoog. The sky is the limit, zo schijnt het. Dat is slecht nieuws voor de consument, maar goed nieuws voor de Nederlandse schatkist. Bij een prijs van Euro 1,60 voor een liter benzine verdwijnt ongeveer één euro in de schatkist. Bovendien is de gasprijs gekoppeld aan de prijs van een vat olie. Tel uit je winst! Hoe anders is de reactie in de VS. Daar overweegt de overheid de strategische reserve in te zetten om de stijging van de benzineprijs te temperen. De combinatie van een hoge benzineprijs, een hoge werkloosheid en almaar dalende huizenprijzen kan een giftige cocktail betekenen voor een economie die zich net weer begint op te richten.

Dure olie heeft een prijs

Figuur 1.

De olieprijs is al een tijdje aan het stijgen en dat had in eerste instantie weinig te maken met de sociale onrust in het Midden Oosten. De stijging, die al in het laatste kwartaal van 2010 inzette, was een reactie op het verbeterende economisch nieuws uit de VS en Duitsland. Een groeiende vraag lokte de prijsverhoging uit. De geschiedenis leert dat er in deze gevallen weinig reden is om te vrezen voor een vertraging in het tempo van economische groei.

Dat is anders wanneer de prijsstijging is uitgelokt door een kink in de aanbodskabel, zoals nu dreigt door de aanhoudende onrust in het Midden Oosten. Politieke onrust zorgt voor onzekerheid. Vragen als: hoe ziet de wereld eruit na het opdrogen van de onrust leiden ertoe dat zowel overheden als commerciële instellingen, zoals hedgefunds gaan hamsteren of posities in gaan nemen op de termijnmarkt met nog hogere prijzen als gevolg. Hoe gevoelig de markt is voor onzekerheid rondom het aanbod blijkt uit de reacties op de aanhoudende onrust in Libië. Gaat de export nu wel of niet ongestoord door? De nervositeit blijft hoog, ook al is het Libische deel in de olieproductie op wereldschaal niet groot en ook al heeft Saoedie Arabië zich bereid verklaard een eventueel wegvallen te compenseren. Dit land kan nog gemakkelijk enkele miljoenen vaten extra oppompen.

Die verzekering heeft slechts enkele dagen de gemoederen gekalmeerd. De vrees in de markt is die van de dominotheorie. Wie of wat komt na Libië?

Hoe groot zal de economische schade zijn? Dat de wereldeconomie schade gaat ondervinden van de onrust lijkt een zekerheid. In februari kwam het IMF met geruststellende verklaringen. In zijn Outlook over 2011 ging het Fonds nog uit van een gemiddelde prijs voor een vat olie van $ 95 per vat. Mocht de prijs voor langere tijd $ 10 omhoog gaan, dan zou dat de ontwikkelde economieën wel eens 0,5% groei gaan kosten. Intussen is de prijs voor een vat olie al boven $ 105 gekomen.

Er is onder de huidige omstandigheden één lichtpuntje. De huidige prijsstijging komt op een moment dat in diverse regio’s de economische groei aan kracht wint. Eerdere forse prijsstijgingen in de afgelopen 20 jaar vielen in een periode dat de economie al aan kracht inboette. Het weerstandsvermogen is daarmee wat groter en dat is ook terug te zien aan het nog steeds toenemend vertrouwen bij burger en bedrijf. Maar wat zal er van dat vertrouwen over zijn als de prijzen op dit niveau blijven tot ver in 2011. Zoals te verwachten is, hebben de eerste CEO’s al aan de bel getrokken. President Obama lijkt geneigd hen op hun wenken te bedienen in de hoop erger te voorkomen. Hoe het ook zij, de economie gaat een prijs betalen voor de dure olie.

Zal dat ook geschieden in de vorm van oplopende inflatie? Hoewel die angst leeft, is dat zeker geen wetmatigheid. Ook hier biedt de geschiedenis hoop. De afgelopen 30 jaar hebben in ieder geval in de VS prijsstijgingen voor bijvoorbeeld commodities of energie geen effect gehad op lonen en prijzen. Als we de bewegingen op de obligatiemarkten volgen, dan is er voorlopig geen reden om aan te nemen dat het ditmaal anders zal zijn. Een sterk argument daarbij is, dat bedrijven nog amper in staat zijn hogere prijzen door te geven aan hun afnemers. Stijgende inflatie kan eigenlijk alleen aan het einde van een economische cyclus wanneer er geen reservecapaciteit meer in de economie zit. Dat verklaart deels de relaxte houding van de Amerikanen en hun onwil om aan de rente te morrelen. In Europa ligt dat anders. Bij de Duitsers zit de angst voor inflatie in de genen en ja de Duitsers maken de dienst uit bij de ECB.

Ergo, voor het moment is er geen reden te panikeren. De meeste signalen staan nog op groen en nu maar hopen dat de rek er bij de prijsstijgingen bijna uit is. Dan kan het allemaal nog gaan meevallen.

Dr. C.A.M. Wijtvliet
corwijtvliet@dekritischebelegger.nl
De auteur is onafhankelijk financieel analist. Hij is tevens partner bij De Weygerbergen, bureau voor performancemeting en vermogensbegeleiding in Eindhoven, www.Weygerbergen.com