De verkiezingen liggen alweer achter ons. De VVD gaat proberen een nieuwe regering te vormen. Dat zal niet meevallen, zoveel is duidelijk. Welke formatie er ook komt, zeker is dat forse bezuinigingen centraal in het nieuwe regeringsbeleid komen te staan. Bezuinigen is plotsklaps populair in Europa. Er lijkt wel een wedstrijd losgebarsten tussen de EU-lidstaten welk land het meest kan bezuinigen in de kortste tijd. Koploper is tot nu toe het Duitsland van mevrouw Merkel, dat EUR 80 miljard wil bezuinigen in vier jaar.
Obsessief bezuinigen
Europese politici verdedigen hun bezuinigingsdrift door te bezweren dat ze ‘Griekse toestanden’ willen voorkomen. Onze Amerikaanse vrienden kijken met stijgende verbazing naar de Europese bezuinigingsdrift en spreken al over een obsessieve wens tot bezuinigen, die het wankele economische herstel in de wereld en dus ook in de VS in de waagschaal stelt. De Europeanen denken echter dat het op orde brengen van de staatsfinanciën gunstig zal uitwerken op het vertrouwen van de private sector en van de consument. Als de overheid haar huishoudboekje weer in evenwicht heeft, dan zal dat bedrijven aanzetten tot meer investeren en de consument aanmoedigen meer te gaan consumeren.
In een recente column zet Martin Wolf van the Financial Times vraagtekens bij deze stelling. Natuurlijk, het is verstandig ‘Griekse toestanden’ te voorkomen, maar het ongebreideld bezuinigen kan wel ‘Japanse toestanden’ tot gevolg hebben. Volgens Wolf was de Japanse mix van forse bezuinigingen, bancaire problemen en een te strikt monetair beleid er de oorzaak van dat Japan in 1997 in een deflatoire omgeving terecht kwam waar het zich nog steeds niet aan heeft weten te ontworstelen. De VS maakten in de jaren Dertig van de vorige eeuw dezelfde fout. Feitelijk maakte het uitbreken van WOII een einde aan de deflatie in de VS.
Van inflatie naar deflatie
Moet er eigenlijk wel zo fors bezuinigd worden, zo vraagt de columnist zich af? Hij wijst er op dat de kerninflatie in bijvoorbeeld een land als Duitsland met 0,3% bijzonder laag is. Een nieuwe, forse economische terugval zou inflatie zomaar in deflatie kunnen doen omslaan. Deflatie zal het probleem om een juist monetair beleid te formuleren in een wereld die druk doende is zijn schuldenlast te verminderen alleen maar vergroten.
Menigeen verwijst ter rechtvaardiging van de omvangrijke bezuinigingen naar de stroom van liquiditeiten die de afgelopen jaren door centrale bankiers wereldwijd de economie zijn ingepompt. Die overvloedige instroom van liquiditeiten moet wel tot een opleven van de inflatie leiden. Volgens Wolf valt dat nog te bezien en hij verwijst daarvoor naar de wel zeer gematigde groei van de geldhoeveelheid in de VS en in de Eurozone. Die groeide over de afgelopen twaalf maanden met 1,6%.
Inflatie is derhalve voorlopig geen probleem. Het echte probleem is nu een haperend systeem voor kredietverlening. Hoe kunnen bedrijven en consumenten dan op dit moment de rol van een bezuinigende overheid overnemen? Hadden overheden niet hun tekorten laten oplopen ter bestrijding van juist de terughoudendheid en zuinigheid bij burgers en bedrijven!
Er zijn nog meer aanwijzingen dat inflatie voorlopig geen probleem is. In veel, economisch belangrijke landen heeft de lange rente al weer een tijdje de neiging om te dalen. In Duitsland bedraagt de tienjaars rente 2,6% en dat is even hoog als de Japanse rente in het voorjaar van 1997. De Japanse rente is in 1997 verder gezakt richting 0% en schommelt anno 2010 rond 1%.
Het heeft er alle schijn van, dat financiële markten voor het westers deel van de inflatieverwachting op ongeveer 2% inschatten. Dat is tenminste af te lezen aan de spread tussen gewone obligaties en de zogeheten index-linked obligaties. Dat is op zijn minst geruststellend, evenals trouwens het idee dat de financiële markten de kans op een ‘default risk’ voor landen als de VS en het Verenigd Koninkrijk op ongeveer 0% inschalen. Dat geven tenminste diezelfde index-linked obligaties aan.
Een kwestie van timen
Kan de wereldeconomie het eigenlijk wel verdagen dat de EU en de VS opnieuw in een dip terecht komen? Welke economie in de wereld is sterk genoeg en groot genoeg om de gevolgen van een hernieuwde terugval van de westerse economieën op te vangen en te absorberen? De vraag stellen is hem tegelijkertijd beantwoorden. Het gevaar is reëel dat in dat geval de wereldeconomie terecht komt in een neerwaartse vicieuze cirkel met alle deflatoire gevaren van dien. Een bijkomend effect zou wel eens kunnen zijn, dat de economisch zwakke broeders gedwongen worden tijdelijk hun tekorten te laten oplopen. Op die manier komt er van structureel bezuinigen weinig terecht. De beste oplossing om dit scenario te voorkomen is het herstel van de economische groei. Dat kan alleen als er naast het bezuinigingsbeleid een flankerend soepel monetair beleid komt. Hoe er dat dan uit moet zien is voor Europa op dit moment niet echt duidelijk, aldus Wolf. Het sleutelwoord is op dit moment timing. Wanneer gaan we bezuinigen? Het mag niet te vroeg, maar ook niet te laat. Voor Europa blijft het voorlopig balanceren op een slap koord. Wordt het inflatie of toch deflatie?
Dr. C.A.M. Wijtvliet
De auteur is zelfstandig gevestigd analist. Hij schrijft over uiteenlopende onderwerpen die de beleggingswereld raken. Daarnaast geeft hij lezingen en presentaties.
Informatie: corwijtvliet@dekritischebelegger.nl
Bezoek ook ons forum en discussieer actief mee.Klik hier
Mooi artikel heer Wijtvliet! Zeer interessante stof.
Zelf ben ik van mening dat aankomende jaren deflatie het grote gevaar is. Teveel beleggers zijn gefocust op inflatie, maar dat is onterecht. Zij kijken dan enkel naar prijzen en grondstoffen, dus prijsinflatie. Degene die over inflatie spreken (lees: grondstoffen en aandelen stijgen) spreken alleen over het gevolg van inflatie en niet de oorzaak. Inflatie wil zeggen teveel geld in verhouding tot het aantal goederen.
Indien de hoeveelheid grondstoffen (goederen) gelijk blijft, maar de hoeveelheid geld neemt toe dan ontstaat er inflatie. Maar dat is enkel bij sommige sectors, niet de hele economie.
Wat wij nu zien is biflatie, ofwel inflatie en deflatie tegelijk. Dus beleggers zoals Jim Rogers (inflatie) en Robert Prechter (deflatie) hebben beiden gelijk. Maar ik denk dat iedereen die erg bullish is op grondstoffen bedrogen uit zal komen ten tijde van deflatie. Indien aandelen dalen, dan dalen grondstoffen ook. Dan houdt inflatie op en zal deflatie ernstige vormen aannemen.
Biflatie:
Inflatie bij winst/grondstof gerelateerde waarde en deflatie bij schuld gerelateerde waarde.
De dollar is sedert 1913 97% in waarde afgenomen. Nu 97 jaar later zijn beleggers nog steeds bang voor inflatie, maar we komen al uit een periode van inflatie. Zeker de laatste jaren was het erg extreem. Dat had te maken met krediet expansie. De gehele economie werd overspoeld met gratis geld. We gaan nu het omgekeerde meemaken.
Ik verwacht zelfs een grote kans op deflatie in Europa zoals we in Japan zagen. Amerika kan er waarschijnlijk niet meer onderuit om inflatie af te wenden, maar dat heeft weer een hele andere oorzaak dan Europa. Maar ook Amerika heeft aankomende jaren kans op deflatie.
Er kan alleen hyperinflatie ontstaan wanneer heel de wereld hard crasht. Of wanneer Amerika nogmaals onderuit gaat, zoals IJsland. Die zakte in elkaar en ik geloof dat zij nu inflatie hebben van 30%.
Of heel de wereld stort in elkaar en we krijgen hyperinflatie en anders zullen we eerst deleverage van de schuldberg meemaken, voordat we weer kunnen spreken of gevaar voor inflatie. Geld komt nu niet in de economie terecht wat nodig is voor inflatie te laten ontstaan.
Ik denk dat het weinig uitmaakt wat ze doen. Of ze nu bezuinigen of niet, het is toch een groot drama in de wereld. Bezuinigen wil zeggen minder inkomsten, maar belastingverhogen wil zeggen minder uitgaven door consumenten, dus ook minder inkomsten. In Amerika draait het op consumenten, dus zij staan helemaal met de rug tegen de muur. Er is niks aan te doen, althans niet zoals ze nu doen.
Er is maar één oplossing, namelijk een grondige reiniging van het gehele systeem. Daarna kunnen we pas weer spreken over groei. Wat ze nu doen is uitstel van executie. Er dient een wereldwijde schuldsanering te komen en geen bailouts meer. Ik ben er toch bang voor dat er weer een oorlog zal moeten komen om ons uit de ellende te halen, mogelijk binnen 5 jaar.
Re: Artikel is ‘appels met peren vergelijken’
Interessant artikel, hoewel betreft het Japan-scenario er toch een kwestie is van appels met peren vergelijken.
De VS is zo bang voor het Japan-scenario en doet dus het tegenovergestelde. Maar Japan had een handelsoverschot en grote surplus aan geldtegoeden, terwijl Amerika een handelstekort heeft en voornamelijk schulden (zowel bij de overheid als de burger). Voorafgaande aan de Japanse toestanden werd wel flink geleend in Japan, maar dit was voornamelijk intern. De schulden in Amerika worden voornamelijk gefinancierd door het buitenland. Totaal andere situatie dus.
Dus het economische beleid wat nu in Amerika wordt gevoerd is totaal fout. In tegenstelling wat men nu doet – flink geld pompen in de economie door het bijdrukken van geld, zou men daar hard moeten bezuinigen en een streng fiscaal beleid moeten voeren. Je kunt daar namelijk niet de economische terugval, door jarenlang excessieve schuldopbouw, redden door nog meer overheidschulden aan te gaan. Als ze zo blijven doorgaan dan zal er weer een economische terugval plaatsvinden, maar dan met fundamenteel verlies van vertrouwen in de dollar. Resultaat, een economische stagnatie wat samengaat met inflatie, of wel ‘stagnatie’. Gezien ze daar op roekeloze wijze doorgaan en met een hoog tempo de financiële muur naderen, zal dit omslagpunt niet lang meer duren.
In Europa is de situatie complex. Je hebt landen met handelsoverschotten en relatief kleine schulden, zoals sommige Scandinavische landen, Nederland en Duitsland. En je hebt landen met handelstekorten en/of flinke overheidschulden, zoals natuurlijk Griekenland. Beiden type landen zitten in de Euro, dus een eenduidig beleid is niet mogelijk. Wat landen als Nederland en Duitserland zouden moeten doen is nou juist het strikte fiscale beleid iets laten varen en geld pompen in de economie, terwijl landen als Griekenland flink dienen te bezuinigen en een streng fiscaal beleid voeren. Omdat dit voor die landen een sterk negatief effect heeft op hun economie dienen de ‘surplus’-landen als Duitsland deze PIIGS landen financieel te blijven ondersteunen. Maar dit zal precies tegen het gevoel in gaan, en het is de vraag of daar nogmaals politieke bereidheid voor is, gezien in het verleden we die landen al zo vaak gespekt hebben.