Europa investeert te weinig

Het gaat slecht met Europa. Dat stellen is hetzelfde als met veel geweld een open deur intrappen. Nederland zal de komende vier jaren aan den lijve ondervinden hoe slecht de werkelijke gang van zaken is. Daar zorgt het nieuwe kabinet wel voor. Enkele cijfers moeten duidelijk maken, dat een herstel er voorlopig niet inzit.

De economie in dit deel van de wereld kromp 0,3% over het derde kwartaal en het ziet er niet naar uit dat het vierde kwartaal er veel beter zal uitzien. De krimp was eerst en vooral te danken aan een wel zeer zwakke binnenlandse vraag.

Investeringsbereidheid

Uit de cijfers blijkt ook, dat niet alleen de Europese consument de hand op de knip houdt, maar dat het bedrijfsleven misschien nog wel terughoudender is in zijn investeringsbereidheid. In vergelijking met een jaar eerder daalden de investeringen in Europa met 3% in het 2^de kwartaal van dit jaar. Die dalende investeringsbereidheid is niet van vandaag of gisteren, maar houdt trouwens al enkele jaren aan. Het is een proces dat al is ingezet in 2008 en het niveau van investeringen is nu teruggezakt naar dat van 1999! Erger nog, sinds de crisis inzette zijn de netto-investeringen van het Europese bedrijfsleven nagenoeg gehalveerd (Figuur 1)!

Het is op zich niet vreemd, dat het niveau van investeringen in dit deel van de wereld onder druk staan. De problemen in de perifere landen mogen er zijn. Het is echter weer wel de vraag waarom ze in heel Europa zo zwak zijn, zelfs in een land als Duitsland. Volgens Goldman Sachs is de ontwikkeling van de investeringsbereidheid in dat land zelfs zwakker dan eigenlijk aangenomen had mogen worden. In de periode 2008/09 was de neergang dieper dan verwacht had mogen worden en in 2012 lopen de investeringen alweer 2 kwartalen op rij terug. Die daling valt niet te verklaren door meer investeringen van Duitse bedrijven in andere delen van de wereld! Ook in dat opzicht hebben Duitse bedrijven hun activiteiten terug geschroefd. 

Onzekerheid

Ter verklaring van deze zwakke trend wijst Goldman op de hoge onzekerheid voor bedrijven. De zwakke economie gaat hand in hand met een groeiende politieke onzekerheid in Europa. In een klimaat van algehele onzekerheid is het voor bedrijven niet verstandig te gaan investeren, zeker niet als het bedrijf hier langlopende financiële verplichtingen moet aangaan!

Goldman Sachs heeft daarom een Index voor Onzekerheid ontwikkeld. Zonder met bindende of  verreikende conclusies te komen stellen de investmentbankiers vast, dat een daling in het niveau van investeringen in Duitsland samenvalt met groeiende politieke en financiële spanningen van dat moment. Aan het einde van 2008 en 2011 schiet de index de lucht in.

Maar misschien spelen er ook nog andere factoren mee, dan de eurocrisis? Wie weet wordt het Duitse bedrijfsleven beïnvloed door een fundamenteel gevoel van onzekerheid over de trends in de hele wereld? De daling van de economische activiteiten in de periode 2008/09 was groter, sneller en dieper dan in welke periode sinds WO II. In de periode 1973-1975, de jaren na de eerste oliecrisis, daalde het niveau van de industriële orders met maar liefst 21%. Maar tussen 2007 en 2009 was de daling met 40% nog veel sneller en dieper. Met dat in het achterhoofd is het goed voorspelbaar dat bedrijven zich wel twee keer bedenken voordat ze omvangrijke investeringen plegen. Een hernieuwde scherpe crisis kan die al snel waardeloos maken. Daar komt nog bij, dat in de tijden van bittere nood de banken het lieten afweten en geen krediet ter beschikking stelden. Door de nieuwe regelgeving is de kans klein dat zulks  in een toekomstige crisis anders zal uitpakken!

Als dit deel van de analyse van Goldman Sachs juist is, dan kan het nog lang duren voordat investeringen gaan herstellen. Bedrijven delen op grote schaal de negatieve herinneringen aan de Recessie van enkele jaren terug. Pas als deze herinnering verflauwd is, zal er meer ruimte komen!

Cor Wijtvliet

Bron: Goldman Sachs, Uncertainty weighing on investment spending. Oktober 18 2012