Crisis? Niet met Permanente Portefeuille

Aandelen hebben weer goed slaag gekregen de laatste maand en zijn 6% gedaald. Echter, obligaties zijn 5% gestegen en goud schoot door het dak met 12% waardoor de permanente portefeuille in een maand tijd +3% toevoegt aan uw kapitaal.

Hier de rendementen van de permanente portefeuille en zijn activa sinds begin dit jaar:

Dat aandelen weer in  mei met 5% zakten verbaast me niet maar dat die obligaties zo sterk presteren toch wel. De lange termijn Duitse staatsobligaties zijn maar liefst 5,2% gestegen de laatste maand. Ze leveren aan rente  maar 4% per jaar op.

Obligaties

De  obligaties hebben al binnen vijf maanden+13,6% rendement opgeleverd waarvan slechts 2% rente  is en de rest meerwaarde. Hoelang dit feestje bij de Duitse staatsobligaties nog gaat duren weet ik niet, maar wij profiteren alvast mee van de bubbel tot hij volledig is uitgeknepen.

Goud

Met goud gaat het zelfs nog beter als de obligaties. Binnen een maand tijd 11,8% hoger. Het was niet om schade in te halen. Goud stond al in ‘pole position’ vorige maand met +15% en staat nu op +28,5% waardoor de permanente portefeuille binnen vijf maanden op +8,7% staat . Zij die hebben liggen wachten op een correctie om goud te kopen zijn gezien voor de moeite. That’s why you never try to time the market, toch niet als je een permanente portefeuille inneemt. Zoals Gember op een andere weblog goed uitlegt: alles kopen in 1 keer is de boodschap.

Roland Vandamme zat er de voorbije maand dus weer PAL op. Fysiek goud is wat je moet hebben. De permanente portefeuille is de enige defensieve portefeuille dat goud respecteert en het voor een degelijke 25% aanhoudt. We plukken dan ook de vruchten. Terwijl de meeste beleggers met hun defensieve portefeuilles met teveel aandelen en bedrijfsobligaties en nauwelijks en meestal zelfs geen goud weer verliezen boeken, en mensen met spaarrekeningen een magere 1-2% krijgen terwijl de inflatie weer aantrekt, slaagt de permanente portefeuille erin de inflatie te verslaan en uw koopkracht langzaam maar zeker te doen toenemen.

De permanente portefeuille bereikt dit zonder nog maar de moeite te doen de markt te proberen voorspelen. Geen enkele goeroe, vermogensbeheerder of bank dient betaalt te worden om de rendementen van de permanente portefeuille te behalen. Een glazen bol heb je er niet voor nodig, maar wel een ijzeren discipline om bepaalde activa te kopen waar je niet in gelooft en af en toe bij het balanceren activa te verkopen waar je wel in gelooft.

De permanente portefeuille dwingt je bijvoorbeeld 25% aandelen te hebben, zelfs wanneer je gelooft dat aandelen het slecht gaan doen. En inderdaad, omdat aandelen vandaag dalen kan je stellen dat ze veel van het rendement van je goud en obligaties teniet doen. Maar toch geeft het me een veilig gevoel die aandelen te hebben. Ik geloof dat goud 9 kansen op 10 de beste investering zal blijken de komende jaren. Maar ik ben niet bereid mijn kapitaal te verliezen indien die 1 kans op 10 toch zou gebeuren en goud de slechtste investering zou blijken.
Gebroeders Hunt

Want als er één zaak is waar ik echt schrik van heb dan is het wel heel mijn kapitaal verliezen aan een fout gelopen speculatie. De gebroeders Hunt zijn in de jaren 80 met een te geconcentreerde edelmetaal portefeuille hun hele familiekapitaal verloren op 10 jaar tijd. Een familiekapitaal dat was opgebouwd over generaties heen.

Dit is sneller gebeurd dan je denkt. Het gebeurt wanneer je denkt dat de toekomst voorspelbaar is en je uw hele kapitaal erop inzet. Want wat steeds opnieuw onderschat wordt is hoe moeilijk het is de toekomst te voorspellen. De gebroeders Hunt hadden een zeer sterke case in de jaren 70. Vandaag zit iedereen al hyperinflatie te roepen terwijl de intrestvoeten op nul staan en we weten dat een fiat muntsysteem wel degelijk welvaart (jaren 80-90) en zelfs deflatie en dalende prijzen (Japan, jaren 90) kan voortbrengen.

Maar dan moet je jezelf eens proberen inbeelden hoe dat was eind jaren 70? Toen waren de intrestvoeten niet aan het dalen maar waren ze reeds jaren serieus aan het stijgen. Dit kwam natuurlijk doordat men in 1971 goud voor het eerst volledig had losgelaten en je voor je dollars geen vaste hoeveelheid goud meer kon krijgen zoals altijd het geval was geweest. Hierdoor kon de overheid eindelijk zoveel geld printen en uitgeven als ze wilden zonder ooit de rekening te moeten betalen in goud. De inflatie explodeerde dan ook en de prijzen in de winkel en de prijs van goud steeg in de jaren 70 aan een steeds sneller ritme:

Tegen eind jaren 70 ging goud aan 100% per jaar hoger! Of, anders bekeken, verloor de dollar 50% van zijn waarde in goud. Ook de officiële inflatie ging boven de 10%. Je kon niet anders dan concluderen dat het loslaten van de goudstandaard inderdaad een drama was. Dat een hyperinflatie aan het ontstaan was. Dat de wereld het geloof in de dollar volledig aan het verliezen was. Het was onmogelijk dan te weten dat een periode van welvaart, laat staan deflatie, in een fiat geldsysteem wel degelijk mogelijk was.

Op dat moment je hele familiekapitaal in goud of zilver smijten was niet speculatief, maar het enige rationele dat je kon doen. Echter, hierdoor zijn de gebroeders Hunt wel hun hele familiekapitaal verloren want vervolgens in de jaren 80 gebeurde wat bijna niemand voor mogelijk achtte. Onder leiding van Ronald Reagan en Margaret Thatcher werden de overheidstekorten opeens wel teruggedrongen. Niet door belastingverhogingen maar wel door belastingverlagingen! Niet door het uitbreiden van de sociale zekerheden en het overnemen van verlieslatende bedrijven maar wel door te snoeien in de sociale zekerheid en staatsbedrijven massaal te privatiseren.

Paul Volcker deed er nog een schepje bovenop en deed wat ook weer bijna niemand voor mogelijk achtte: de rente  zwaar optrekken naar 15% zodat dollars terug meer opbrachten dan de inflatie en dollars lenen terug zeer kostelijk werd.  Het gevolg was dat mensen stopten met lenen en spenderen maar terug begonnen sparen. Paul Volcker wist dat hij hierdoor velen in de problemen zou brengen maar het enigste dat voor hem telde was de dollar terug in ere herstellen. Bedrijven verkochten minder en de werkloosheid steeg. Vele huiseigenaars met een variabele intrestvoet dienden een hogere intrestvoet te betalen waardoor ze de lening niet meer konden afbetalen.

Dit sleurde vele banken naar het faillissement en guess what: this time no bailout! (Hier heeft onder andere Marc Faber naar eigen zeggen zich aan verbrand, hij had zijn cliënten geadviseerd die spotgoedkope banken uit Texas op te kopen en vervolgens gingen ze allemaal failliet, vandaar dat hij vandaag niemand meer aanraad banken te kopen). Maar zelfs vele landen kwamen door die hoge intrestvoet ernstig in de problemen en hier ook: geen bailout! Het gevolg was dat vele naties zelfs over kop gingen (Enkel in Europa al:Polen, Roemenië, Servië, Turkije).

De pijnlijke recessie van begin jaren 80 wierp zijn vruchten af en we kregen daarna een enorme welvaartsperiode waarbij aandelen 20 jaar zijn gaan stijgen en goud 20 jaar is gedaald:

Je ziet dat goud zowel in de jaren 80 als in de jaren 90 een ramp was. Goud heeft uw koopkracht in de jaren 80 doen afnemen met -54%, gedeeld door 2 dus, en in de jaren 90 nog eens -50%, nog eens gedeeld door 2. Echter, desondanks de permanente portefeuille 25% goud heeft is er nauwelijks een jaar met verlies en is de permanente portefeuille er zelfs in geslaagd uw koopkracht te doen toenemen met +52% in de jaren 80 en +51% in de jaren 90.

Dus, als we morgen tegen alle verwachtingen in weer een welvaartsperiode zouden krijgen en goud het slecht zou doen dan zal je zien dat de permanente portefeuille er toch in slaagt uw koopkracht te behouden dankzij de 25% aandelen.

Daarom is die permanente portefeuille zo schitterend. Je kan met een gerust hart 25% van uw kapitaal in fysiek goud steken. Als het fout gaat met goud is de kans groot dat je toch je koopkracht behoudt.

Velen denken vandaag bijvoorbeeld dat zowel aandelen alsook obligaties een ramp gaan worden de komende 10 jaar. Gezien 50% van de permanente portefeuille in aandelen en obligaties zit kan je uzelf afvragen, zal de permanente portefeuille dan nog werken? Wel, dat is net wat gebeurd is in Japan in de jaren 90. Het was dan wel niet goud en obligaties maar wel goud en aandelen die beiden een drama waren:

Aandelen hebben in Japan in de jaren 90 uw koopkracht doen afnemen met -40%, goud met -54%. Cash deed het ok maar vooral de obligaties deden het uitmuntend waardoor uw verliezen beperkt bleven. Uw koopkracht was wel afgenomen met -5% maar dat is volgens de officiële inflatiecijfers die zogezegd gemiddeld 1,2% per jaar zijn geweest. Echter, vastgoed prijzen rekent men nooit in de inflatiecijfers. Nochtans is vastgoed het duurste gebruiksgoed voor iedereen en telt de prijs zeker mee! Residentieel vastgoed is in Japan in de jaren 90 gedaald met -50%. Dus uw koopkracht ten opzichte van een huis is met de permanente portefeuille verdubbeld op 10 jaar tijd. Die -5% koopkracht verlies is dus te relativeren …

Met een spaarrekening had je in Japan in de jaren 90 inderdaad een beter resultaat dan de permanente portefeuille. Zoals je ziet heeft cash op de veiligste spaarrekening (bij de Japanse overheid dus) uw koopkracht doen toenemen met +19%. Maar die Japanse overheid heeft zijn schuld in de jaren 90 enorm doen oplopen waardoor je terecht schrik kon krijgen voor een faillissement van die overheid. Dan mag het achteraf bekeken wel meer opgebracht hebben, een goede nachtrust zou het voor mij niet geweest zijn.

Bovendien, laten we eens kijken wat cash de volgende 10 jaar heeft opgebracht:

Cash heeft in Japan de laatste10 jaar slechts 0,2% per jaar opgebracht, zo goed als niets dus. Met andere woorden, wat wij ook vandaag meemaken, namelijk dat onze cash niets meer opbrengt, hebben de Japanners 10 jaar aan een stuk gekend. De inflatie was 10 jaar aan een stuk niet hoog, straffer nog, het was een negatieve inflatie van gemiddeld -0,1% per jaar. Uw geld werd elk jaar dus 0,1% méér waard en je kon dus elk jaar iets meer kopen als het jaar ervoor, zonder interest te ontvangen!

Een echte deflatie dus in een fiat munt terwijl de overheid de schulden nog veel hoger liet oplopen als bij ons en de banken ook allemaal werden recht gehouden, en dit met vooral veel bijgeprint geld! Gezien vastgoed (en huurgelden) in Japan ook in de jaren 2000 zijn blijven dalen ziet het er nog beter uit dan die officiële cijfers en is de koopkracht van het geld waarschijnlijk toegenomen met 0,5% tot 1% per jaar.

De permanente portefeuille bracht een stuk meer op dan 0,2% per jaar, namelijk gemiddeld 2,9% per jaar waardoor uw koopkracht ook hier weer is toegenomen met een +30% op 10 jaar tijd. Dus ook tijdens de grote deflatie in Japan, die nu al 20 jaar bezig is, is de permanente portefeuille erin geslaagd cash op de veiligste spaarrekening te verslaan.

Noteer ook dat aandelen in de jaren 2000 in Japan weer jaarlijks gemiddeld gedaald zijn met -5,9% en uw koopkracht hebben doen afnemen met nog eens -42%. En dit nadat in de jaren 90 aandelen ook -4% hadden verloren per jaar en uw koopkracht ook hadden doen afnemen met -40%. En wij in het Westen liggen dan moord en brand te schreeuwen omdat aandelen bij ons op 11 jaar tijd uw koopkracht hebben doen afnemen met ocharme -11%:

Wel, het kan nog veel erger. Het is geen enkel probleem om de komende 10 jaar niet -10% te verliezen maar nog eens -40% koopkracht te verliezen met aandelen. Als uw pensioen dan in een portefeuille zit met 50% aandelen zal het zeer pijnlijk worden.

Wat ik op het goud congres te weinig geaccentueerd heb zijn de resultaten van de permanente portefeuille in 2008. Ik had verteld dat mijn portefeuille in 2008 -10% had verloren. Nochtans had ik slechts 15% van mijn kapitaal in aandelen maar omdat zilver, tegen mijn verwachtingen in, ook hevig was gedaald in 2008 had ik toch -10% verlies.

Maar kijk eens wat de permanente portefeuille gedaan heeft in 2008 (zie bovenstaande figuur). Desondanks aandelen gedaald zijn met -43%, en de permanente portefeuille 25% aandelen had, is ze er toch in geslaagd slechts -3% verlies te hebben in 2008. Knap vind ik dat, zeer knap. Een stuk beter als mezelf! Daarom heb ik besloten een permanente portefeuille te nemen (en natuurlijk ook omdat Harry Browne me heeft doen beseffen dat speculeren met je pensioen gevaarlijk is, en ook onnodig is.).

Wat ik ook niet genoeg benadrukt heb op het congres is dat de permanente portefeuille niet elke 10 jaar, maar bijna elk jaar een stabiel en degelijk rendement heeft behaald, dat kan u in alle bovenstaande grafieken zien. Want ik sprak steeds over 10 jarige periodes en zo lijkt het alsof ik zeg dat je op 10 jaar bekeken het altijd goed gedaan hebt met de permanente portefeuille. Maar ik kan u verzekeren, dat volstaat niet voor mij!

Al die onzin over ‘lange termijn beleggen’. De meest irritante vraag van een vermogensbeheerders: ‘is het voor de lange termijn?’. Alsof ik enkel lange termijn mijn koopkracht wil behouden en korte termijn bereid ben serieuze verliezen te slikken? I don’t think so!

Als ik een jaar verlies heb van -10% ben ik behoorlijk slecht gezind en als ik -25% verlies op een jaar dan geef er de brui aan, en terecht! Hoe mooi de strategie ook moge lijken als ik op een jaar tijd zoveel kan verliezen dan werkt die strategie niet voor me. Wat me dus bevalt aan de permanente portefeuille is dat ze zo goed als elk jaar een aanvaardbaar rendement heeft behaalt en de koopkracht van het kapitaal vrij stabiel houdt (enige uitzondering is Japan in 1990 geweest met -13%, ).

De volgende anonieme vraag werd me gesteld:
“Marc, ik hoor zo van verschillende kanten dat de inflatie de komende 5 jaar heel zwak gaat zijn omdat de overheid heel sterk gaat moeten besparen. Is het dan wel verstandig om in goud te beleggen? aangezien goud precies enkel hard stijgt bij hoge inflatie? Buiten dat zie ik de eerstkomende 5 jaar ook geen sterke welvaart hierdoor, dus aandelen zie ik ook niet zo hard stijgen… Maar wat zijn jouw “speculaties” daarover? binnen dit en 5 jaar”

Ik had vrij bot gereageerd. Mijn verontschuldigingen hiervoor. Om degelijk te antwoorden:

Ik geloof ook dat de overheid zal besparen de komende jaren (maar ook de burgers en bedrijven) en dat dit in eerste instantie lage inflatie en zelfs deflatie betekent. Maar omdat in dergelijk klimaat banken en overheden dreigen failliet te gaan vlucht men wel naar goud. Met andere woorden, goud is goed tijdens zowel inflatie als deflatie. Roland Vandamme zei het nog beter: “goud is goed tijdens zowel sterke inflatie als sterke deflatie”.

Goud doet het vooral slecht tijdens periodes van zwakke inflatie en zwakke deflatie. Wanneer de prijstrend in de winkels langzaam stijgt (zwakke inflatie) tijdens periodes van welvaart, wanneer de rentevoeten langzaam dalen (zwakke deflatie) tijdens periodes van welvaart, zoals in de jaren 80 en 90 het geval was. Maar wanneer de prijzen in de winkels snel stijgen (sterke inflatie, jaren 70) of wanneer de rentevoeten snel dalen (sterke deflatie 2008) doet goud het goed.

Maar al die deflatie/inflatie discussies zijn zeer verwarrend omdat de termen verkeerd gebruikt worden. Eenvoudiger gesteld werkt het zo: tijdens periodes van welvaart met af en toe een kleine recessie is goud een slechte investering. Echter, tijdens grote crisissen is goud een goede investering. Wat we vandaag zien gebeuren is geen kleine recessie maar is een grote crisis. Gezien ik geloof dat 9 kansen op 10 de crisis veel erger zal worden geloof ik ook dat 9 kansen op 10 goud de beste investering zal blijken.

Wat me vooral sterkt in deze mening is dat Roland Vandamme er ook zo over denkt. Want mijn probleem is dat ik een slechte speculant ben. Ik kan wel de verhaaltjes vertellen en zie wel de grote lijnen (denk ik) maar  met mijn eigen geld blijf ik de domste dingen doen.

Wanneer mijn speculatie fout blijkt durf ik niet blijven zitten om dan achteraf te merken dat ik wel had moeten blijven zitten. Wanneer mijn speculatie juist is stap ik dan weer te snel uit om achteraf te zien dat het blijft stijgen. En vooral, wanneer ik speculeer dan ben ik daar constant mee bezig en kan ik niet relaxen. Daarom dat ik nu de Roland Vandamme portefeuille volg voor familie dat wil speculeren, gewoonweg omdat ik er vanaf wil zijn en omdat zijn resultaten veel beter zijn als de mijne.

Hier Roland Vandamme zijn rendementen van de laatste 10 jaar:

• 2000: +31%
• 2001: +20%
• 2002: +52%
• 2003: +15%
• 2004: +1%
• 2005: +30%
• 2006: +15%
• 2007: +12%
• 2008: -9%
• 2009: +31%
• 2010 (op 7 mei): +17%

• Sinds 29 september 1999: +562%
• Rendement op jaarbasis: 19,67%

Dergelijke resultaten zijn zeer knap. Vooral het feit dat hij in 2008 slechts -9% was verloren en tijdens de dotcom crisis in 2001-2003 niets is verloren is uitzonderlijk. Hij heeft bewezen dat hij er wat van kan.  Waarom je nog bezig houden met speculeren als je voor 250 euro per jaar een nieuwsbrief kan ontvangen dat je in detail de portefeuille toont, een portefeuille die het beter doet dan Warren Buffet?

Uiteraard, Roland Vandamme kan ook falen. Hij heeft een zeer geconcentreerde portefeuille met veel goud en zelfs nog wat turbo’s en grondstofbedrijven. Ik zeg dus: doe het enkel met kapitaal dat je u kan permitteren te verliezen of bereid bent te riskeren want elke geconcentreerde portefeuille kan ook enorme verliezen geven.

Wat me vooral zorgen maakt is dat vandaag zoveel Belgen en Nederlanders nog zwaar geconcentreerd zitten in vastgoed, op spaarrekeningen, of in traditionele defensieve portefeuilles zonder een degelijke portie goud en cash.

Ik heb angst. Angst dat we hier ook een Japan scenario gaan krijgen maar dan iets erger, meer richting de grote depressie van de jaren 30 met veel devaluaties van de munt erbij. Dus obligaties worden een ramp, aandelen ook, goud doet het als enige echt goed en vastgoed en bedrijfsobligaties worden net zoals in de grote depressie ook povere of slechte investeringen.

De kans is reëel dat spaarrekeningen net zoals in Argentinië 2001 geblokkeerd worden, en wanneer je er terug aan kan er intussen een serieuze devaluatie is gebeurd en je nog maar de helft ermee kan kopen. In IJsland 2008 werden de rekeningen niet geblokkeerd maar elkeen dat erop bleef zag ook de prijzen in de winkel verdubbelen tot verdriedubbelen terwijl de spaarrekening slechts 10% opbracht. Ook op die spaarrekeningen werd je koopkracht gehalveerd.

“The best time to panic is generally before everybody else does.”
Daar heb ik schrik van en daarom denk ik:

1. Indien je nog geconcentreerde posities hebt in vastgoed (huis niet inbegrepen), bedrijfsobligaties of kunst, verkoop vandaag nu je nog een degelijke prijs krijgt.
2. Blijf weg van spaarrekeningen en zet er enkel op waarvan je bereid bent de helft van de koopkracht te verliezen.
3. Mijd als de pest traditionele defensieve portefeuilles met enkel aandelen en obligaties. Dit heeft elke IJslander zijn koopkracht niet gehalveerd maar zo goed als volledig vernield in 2008.

Vervolgens steek je:

• het kapitaal dat zijn koopkracht niet mag verliezen, omdat je het nog nodig hebt voor belangrijke zaken, in een permanente portefeuille.

• het kapitaal waar je een gokje mee wil wagen in de hoop uw koopkracht serieus te doen toenemen, in een Roland Vandamme portefeuille.

Voor de rest, sit back, enjoy en veel zomergenot toegewenst.

Pas op: Dit is een persoonlijke mening, u blijft verantwoordelijk voor uw eigen beslissingen, geen enkele transactie dient gemaakt te worden op basis van wat u hier leest.

Marc de Mesel
http://www.marcdemesel.be