Beschermen tegen rampscenario’s

Indien zich een rampscenario bij ons zou voordoen zoals een hyperinflatie (Duitsland 1920), een nationalisatie van alle aandelen (Rusland 1918) of een faillissement van de staat (Argentinië 2001) zal de permanente portefeuille niet volstaan maar heb je een oorlogskas nodig.

De permanente portefeuille beschermt je tegen serieuze inflatie (dankzij de 25% goud) en serieuze deflatie (dankzij de 25% lange termijn staatsobligaties). De permanente portefeuille beschermt je ook tegen je eigen emotionele stommiteiten doordat je elk jaar verplicht je portefeuille dient te balanceren zodat elke activa terug 25% vertegenwoordigt (25% aandelen, 25% obligaties, 25% goud, 25% cash). Op die manier doe je steeds een wijze zet door te verkopen wat duurder is geworden en in te kopen wat goedkoper is geworden en blijf je steeds een degelijk gespreide portefeuille behouden.

Maar stel nu dat we in een hyperinflatie terecht komen. Je goud en aandelen zijn gestegen. Je cash en staatsobligaties zijn gedaald in waarde. Dus verkoop je wat goud en aandelen en koop je cash en staatsobligaties bij. Het volgende jaar gebeurt echter hetzelfde, alleen iets erger. Aandelen en vooral goud zijn terug flink gestegen, en je cash en obligaties niet. In werkelijkheid zijn cash en staatsobligaties serieus gedaald want de prijzen van zowat alles zijn stevig omhoog. Dus verkoop je weer wat goud en aandelen en koop je cash en obligaties bij. Dit doe je elk jaar maar het probleem is, er komt geen einde.

Typisch aan een hyperinflatie is dat de munt waardeloos wordt en uiteindelijk vervangen wordt met een nieuwe munt. Een hyperinflatie duurt meestal maar 1 a 2 jaar maar soms duurt het langer. De lijst van alle landen in de wereld die de laatste 100 jaar een hyperinflatie gekend hebben (meer als 100% inflatie per jaar) is te lang dus houden we het maar bij hyperinflaties in Europa:

• Oostenrijk 1921-1922
• Belarus (Wit Rusland) 1994 – 2002
• Bosnië-Herzegovina 1993
• Bulgarije 1996-1997
• Georgië 1993-1995
• Duitsland 1921-1923
• Griekenland 1942-1946
• Hongarije 1922-1924, 1944-1946
• Israël 1971-1986
• Madagaskar 2004-2005
• Polen 1989-1991, 1922-1924
• Rusland 1921-1922, 1992-1999
• Turkije 1995-2005
• Oekraïne 1993-1995
• Joegoslavië1989-1994

Cash opkuisen in de straten van Hongarije nadat de waardeloos geworden ‘Pengo’ vervangen was door een nieuwe munt in 1946. Bron: Hyperinflation Wikipedia

Zowel Belarus, Griekenland, Israël, Joegoslavië en onlangs nog Turkije en Rusland hebben een hyperinflatie gekend die langer geduurd heeft als 2 jaar en uitliep tot 5 a 10 jaar aan een stuk. Stel je voor dat je elk jaar braafjes je portefeuille balanceert en elk jaar dus goud en aandelen verkoopt om waardeloos geworden cash en staatsobligaties bij te kopen. En dit 10 jaar aan een stuk. Veel zal er niet overblijven van je inflatie bestendige aandelen en goud. Ook dit zal grotendeels verdwenen zijn door het jaarlijks balanceren. Met andere woorden, net zoals alle anderen ben je ook grotendeels geruïneerd. Hip hip hoera!

Hetzelfde is waar voor een nationalisatie van een groot aantal bedrijven op de beurs. En dan bedoel ik niet waardeloze bedrijven die zonder nationalisatie failliet zouden gaan (Fortis, Alfa Romeo, alle IJslandse banken, …) maar wel waardevolle winstgevende bedrijven die gestolen worden van de aandeelhouders.

Hier een overzicht van de meest opmerkelijke nationalisaties de voorbije 100 jaar:

• Cuba 1959: Alle Amerikaanse bedrijven, 1966-68 Alle privé bedrijven tot en met de winkels in de straat.
• Tsjecho-Slowakije 1948-1994: Alle Fabrieken
• Duitsland 1948: Zo goed als alle bedrijven in Oost-Duitsland
• Iran 1979: 80% van alle bedrijven
• Pakistan 1972: Zo goed als alle grote bedrijven.
• Polen 1946: Alle bedrijven met meer dan 50 werknemers
• Roemenië: 1948: Alle privé bedrijven
• Rusland 1918: Alle fabrieken en vele handelaars

Wanneer dergelijke revoluties aan de gang zijn is er voordien uiteraard grote onzekerheid en soms zelfs oorlog dus in een eerste fase dalen de waarderingen van de bedrijven op de beurs aanzienlijk. Dus ga je braaf balanceren en verkoop je waardevol goud in ruil voor vele zeer laag gewaardeerde aandelen. Echter, de periode erna worden zo goed als alle bedrijven nog eens genationaliseerd, de beurzen afgeschaft en zo goed als alle aandelen waardeloos.

Jaarlijks je waardevolle goud of cash verkopen in ruil voor aandelen die maar blijven dalen en op het einde van de rit gewoon naar nul gaan zal je koopkracht geen goed doen. Bedenk ook dat een nationalisatie andere oorzaken kan hebben dan idealistische communistische wereldbeelden. Verarming van het volk en teleurstelling in de markt, een steeds terugkomend proces, volstaan om grote nationalisaties door te voeren. De reden wordt er achteraf wel bij verzonnen.

Maar het scenario waar we allen naar uitkijken en op nummer 1 prijkt op mijn top 3 van ‘meeste kans zich snel te voltrekken’ is nog eens een paar goede stevige staatsfaillissementen. Omdat ook hier de lijst van de wereld veel te lang is houden we het bij de landen in Europa die reeds failliet zijn gegaan in het verleden en hun staatsobligaties niet hebben terugbetaald:

Bron: Sovereign Defaults and Debt Restructuring

Turkije is erin geslaagd van 4 keer failliet te gaan in 150 jaar. Ook Oostenrijk, Roemenië en Servië scoren met 3 staatsfaillissementen op rij uitzonderlijk goed. Meestal gaat dit scenario vrij snel en soms komt het zelfs vanuit het niets opduiken. Maar ook hier kan het een lange lijdensweg worden. De markt ziet het meestal wel komen dat de staat in betalingsproblemen komt of de kans op uitbetaling door het volgende regime afneemt. Dus vragen ze hogere rentevoeten. Het eerste effect is dus dat je lange termijn staatsobligaties serieus dalen in waarde. Elk jaar waardevol goud verkopen om steeds staatsobligaties bij te kopen die na een aantal jaar een zwart gat blijken en uiteindelijk naar nul gaan kan een pijnlijke zaak worden. Balanceren was ook hier geen goed idee.

De enige activa dat nooit naar nul zal gaan is goud. Goud kan vooral in tijden van welvaart veel koopkracht verliezen (90% van 1980 tot 2000) maar ooit komt het wel terug en balanceren blijft zinvol. Maar aandelen, cash en staatsobligaties, zelfs indien gespreid over vele spelers kunnen wel degelijk naar nul gaan en nooit terugkomen. Ik hoop dat de vele hyperinflaties, staatsfaillissementen en nationalisaties uit het verleden u hiervan kunnen overtuigen.

Maar de permanente portefeuille zou je toch beschermen tegen alle economische klimaten? Niet dus …
De permanente portefeuille zal je niet beschermen tijdens een hyperinflatie want door het jaarlijks balanceren vernietig je je kapitaal. De permanente portefeuille zal je niet beschermen tijdens een langdurige ontrafeling van een overheidsfaillissement want ook hier onttrek je door het jaarlijks balanceren steeds meer koopkracht uit je portefeuille. En ook bij nationalisaties kan je door het balanceren veel koopkracht verliezen.

Hoe kan je dan een portefeuille hebben die je ook beschermd tegen deze rampscenario’s? Is het een goed idee van niet te balanceren? Immers zo vermijd je van geld in een zwart gat te pompen.

Hier een simulatie waarbij je $10.000 zoals het hoort in elke activa van de permanente portefeuille steekt in 1972 maar je vervolgens nooit balanceert:

Na 9 jaar, in 1980 is de $10.000 goud reeds $145.000 waard geworden. Maar de $10.000 in 30 jarige staatsobligaties is slechts $12.000 waard geworden. Ook aandelen zijn in 1980 slechts $20.000 waard geworden. Je vertrok in 1972 met 25% aandelen, 25% obligaties, 25% cash en 25% goud maar door niet te balanceren bestaat je portefeuille 8 jaar later, in 1980, reeds uit 75% goud en slechts 10% aandelen en 5% lange termijn staatsobligaties.

20 jaar later is het tij weer helemaal gekeerd. In 1999 is de $145.000 goud nog slechts $65.000 waard. Maar de $20.000 aandelen zijn nu $356.000 waard. Je portefeuille bestaat nu uit 60% aandelen en slechts 15% goud.

Door niet te balanceren zit je dus soms met een zeer geconcentreerde portefeuille waardoor je weinig beschermd bent voor wat er komen zal. Indien aandelen te weinig vertegenwoordigd zijn profiteer je niet genoeg indien er een welvaartsperiode aanbreekt. Indien lange termijn staatsobligaties nauwelijks aanwezig zijn profiteer je niet genoeg indien er een deflatie periode aanbreekt en indien goud weinig aanwezig is profiteer je niet indien er een inflatie periode aanbreekt. Het is dus belangrijk van steeds ongeveer evenveel van elk te hebben zodat je kapitaal degelijk beschermd is.

Maar balanceren heeft ook een ander voordeel. Je zal meestal aanzienlijk meer rendement hebben. Hier de permanente portefeuille rendementen met balanceren en zonder balanceren:

Zoals je kunt zien heb je met de permanente portefeuille slechts 2 negatieve jaren sinds 1972 met als slechtste jaar -4% in 1981. Indien je niet balanceert zit je met 10 negatieve jaren waarvan het slechtste jaar -22%, ook in 1981. Door niet te balanceren heb je ook soms hogere rendementen met als beste jaar +82% in 1979, voor de gebalanceerde was het beste jaar ook in 1979 met +41%. Je ziet dus dat de volatiliteit een pak groter is indien je niet balanceert.

Indien de volatiliteit meer zou opleveren akkoord, maar zelfs dat is niet het geval. De gebalanceerde portefeuille heeft een gemiddeld rendement van 9,7% per jaar, indien je niet balanceert heb je sinds 1972 gemiddeld 8,69%, op zich niet zo een groot verschil van 1% per jaar. Echter, op 37 jaar maakt dat een verschil van 50% meer kapitaal dankzij balanceren.

Balanceren houdt dus steek. Het zorgt voor meer rendement en een stabieler rendement met een pak minder negatieve jaren. Indien je niet balanceert kom je na verloop van tijd al snel met een weinig gespreide portefeuille te zitten.

Dus blijven balanceren is belangrijk. Maar balanceren kan ook je ondergang betekenen tijdens een langdurige hyperinflatie, een nationalisatie of staatsfaillissementen. Om je hiertegen te beschermen kan je een oorlogskas aanleggen. Wat je erin dient te steken is die ene activa die altijd aan koopkracht toeneemt wanneer de aarde dreigt te vergaan: goud. Je neemt bijvoorbeeld 5% van je kapitaal en steekt het niet in de permanente portefeuille maar wel in goud en wat zilver. Het is verboden dat goud ooit te verkopen in slechte tijden maar het is altijd toegestaan van in goede tijden bij te kopen zodat je terug 5% hebt indien het minder waard zou zijn geworden. In slechte tijden zal de 5% goud in waarde omhoog gaan maar je verkoopt het niet. Het is niet balanceerbaar. Wel mag je het goud van je permanente portefeuille verkopen om te balanceren want waarschijnlijk komen die aandelen of staatsobligaties wel terug en verkoop je nu duur goud voor goedkope aandelen. Maar van je oorlogskas blijf je af hoe overgewaardeerd dat goud ook lijkt te zijn.

Stel dat het volledig fout gaat en we komen in een staatsfaillissement dan verlies je veel goud van je permanente portefeuille tijdens het balanceren aan waardeloos wordende staatsobligaties. Maar het goud in je oorlogskas neemt steeds toe in waarde. In het meest extreme geval wordt die 5% goud 50% van je kapitaal of misschien zelfs 90%. Dan weet je dat je veel kapitaal verloren bent in je permanente portefeuille maar heb je gelukkig nog die oorlogskas waar je geweigerd hebt een ounce goud van te verkopen voor balanceer doeleinden. Gezien de crisis zeer erg is zal het goud van je oorlogskas veel aan koopkracht hebben gewonnen waardoor je koopkracht toch enigszins behouden blijft.

Indien de crisis gaat liggen, er een nieuwe munt wordt uitgegeven na de hyperinflatie, of nieuwe staatsobligaties na het staatsfaillissement, of nieuwe aandelen na de nationalisaties, dan koop je die met je permanente portefeuille via het normaal jaarlijks balanceren. Misschien zal je permanente portefeuille niet veel meer voorstellen maar je zult dan ook aan spotprijzen die activa kunnen kopen. Van je oorlogskas blijf je nog steeds af want je weet nooit of de crisis echt voorbij is. Eens ze echt voorbij is zullen je nieuwe aandelen of staatsobligaties serieus stijgen in waarde en zal je goud in je oorlogskas terug dalen in waarde.

Gezien de kans op dergelijke rampen klein is volstaat 5% van je kapitaal. In mijn oorlogskas steek ik 2/3e goud en 1/3e zilver. Zilver zal in dergelijke rampscenario’s hoogstwaarschijnlijk terug het statuut van edel metaal krijgen en ook serieus toenemen in koopkracht waarde. Indien je dan geld nodig hebt van je oorlogskas voor overleving kunnen die zilveren munten van pas komen omdat ze een pak minder waard zullen zijn als gouden munten en je ze dus kan gebruiken voor kleinere betalingen. Welke zilveren munten en hoe je ze kan kopen vind je in het artikel: Hoe fysiek goud en zilver kopen.

Marc de Mesel
http://www.marcdemesel.be