De afgelopen bijeenkomst van OPEC in Wenen had iets triests, iets zeer defensiefs. OPEC en zijn nieuwe bondgenoten, onder wie Rusland, Kazachstan en Mexico verklaarden dat ze voorlopig niet stoppen met het afromen van de dagelijkse markt met 1,1 miljoen vaten. De reactie op de markt was kort en duidelijk. De prijs voor een vat olie ging omlaag. Het was een niet mis te verstaan teken dat het kartel en zijn bondgenoten niet meer in staat zijn de prijs voor een vat olie te bepalen.
Het is nog maar vijf jaar geleden, dat de prijs voor een vat olie rondom $ 100 slingerde. Vandaag de dag moet het kartel met zijn bondgenoten heel hard in de productie snijden om een prijs van pakweg $ 60 in rekening te kunnen brengen. Die productiebeperkingen gaan weer wel ten koste van het marktaandeel. Meer dan ooit leeft bij OPEC en andere traditionele exporteurs het besef dat ze de krachten moeten bundelen om in een nieuwe markt een rol van betekenis te blijven spelen.
De regels van het nieuwe oliespel worden meer en meer bepaald door een speler die niet aanwezig was in Wenen en wel de Verenigde Staten. In dit jaar produceerden de verenigde Staten 8,5 miljoen vaten en de verwachting is dat de productie de komende vijf jaar blijft stijgen. Daardoor is OPEC niet langer in staat de markt naar eigen goeddunken te bespelen, maar zijn de Verenigde Staten de doorslaggevende factor geworden. Hierdoor hebben productiebeperkingen of verstoringen in landen als Libië, Iran en Venezuela nog amper invloed op de prijs voor een vat.
Ook de vraagkant moet OPEC weinig vreugde bezorgen. Zo dreigt de Chinese economie serieus te vertragen al dan niet onder invloed van de handelsoorlog. China importeert dagelijks 9,5 miljoen vaten. Een stapje terug kan serieuze gevolgen hebben voor de exporteurs en voor de oliemarkt in zijn geheel. Het Internationaal Energie Agentschap gelooft dat dit jaar de vraag nog met 1,2 miljoen vaten per dag zal groeien. Dat lijkt echter een boterzachte voorspelling die waarschijnlijk wel neerwaarts bijgesteld gaat worden.
Als de vraag naar olie zwak blijft, terwijl landen als Iran hun olie tegen afbraakprijzen aanbieden, dan zal Saudi-Arabië waarschijnlijk de productie nog verder moeten beperken. De huidige quota zijn dan ontoereikend om de prijs overeind te houden. De Saoedi’s produceren al 600.000 vaten minder dan oorspronkelijk de afspraak was, maar ze zullen nog verder moeten gaan. Geen enkel ander land zal zich geroepen voelen ook te gaan minderen.
Ook Rusland zal dat niet doen. Wel erkennen de Russen nu openlijk dat hun belangen en die van OPEC parallel lopen. Olie en gas genereren 60% van de exportinkomsten en 50% van de staatsinkomsten. Ze beseffen nu terdege, dat ze alleen weinig of geen greep hebben op de dreigende overproductie van olie en gas. Samenwerking met OPEC is dan de minst slechte oplossing. Dat zal de Russen er niet van weerhouden om de afgesproken quota aan hun laars te lappen.
De recente afspraken in Wenen hebben daarmee weinig om het lijf en onderstrepen nog maar eens, dat het gedaan is met de dominante rol van OPEC. Het is nog maar de vraag hoe lang het nieuwe, defensieve bondgenootschap bijeen blijft. De Saoedi’s tonen zich daarin optimistisch. Ze verwachten dat de productie van schalie-olie nog maar beperkt zal stijgen om daarna terug te gaan vallen. Dat optimisme is misschien tegen beter weten in. Door zichzelf productiequota op te leggen en zo de prijs naar een niveau van op of boven $ 60 te stuwen, subsidiëren Saoedi-Arabië en zijn bondgenoten feitelijk de schalieproductie.
Dankzij die ‘subsidie’ hebben de Amerikanen tijd om aan een ‘tweede golf’ in de schalierevolutie te sleutelen. Daardoor zal er alleen nog maar meer olie naar de markt komen. Al die nieuwe olie komt ergens in het midden van het volgend decennium naar de markt. Ongeveer in die jaren gaat de vraag naar olie structureel omlaag zo verwacht het Internationaal Energie Agentschap. OPEC en de zijnen moeten wel bij elkaar blijven, zo niet dan wordt het aanbod onhandelbaar groot. Het alternatief is zeker op termijn evenmin aanlokkelijk!
Cor Wijtvliet is zelfstandig gevestigd analist
