Plutonomie: superrijken bepalen economie

Het was me het weekje wel. In Nederland is onder massale belangstelling het imperium van Dirk Scheringa ten grave gedragen. De selfmade man, de parvenu op wollen sokken, heeft het moeten afleggen tegen de krijtstrepen gevestigde orde. Internationaal trokken berichten de aandacht dat de bankiers op Wall Street en in de City weer enorme bonussen gaan opstrijken. Het is ‘business as usual’, alhoewel enkele topmensen van Goldman Sachs zich genoodzaakt zagen publiekelijk uit te leggen dat investmentbankiers niet slechts hebzuchtige gieren zijn, maar wel degelijk een belangrijke bijdrage leveren aan de internationale economie.

Publieke woede

Het lijkt onwaarschijnlijk dat de publieke opinie erg onder de indruk zal zijn van de betogen van de investmentbankiers van Goldman. Het komt me voor dat die bankiers evenmin erg onder de indruk zullen zijn van de publieke woede. Deels is dat toe te schrijven aan de bijna autistische mentaliteit van de bankiers, maar deels kan dat het resultaat zijn van de analyse van deze bankiers van de maatschappij en de economie.

Afgelopen week schreef een columniste van the Financial Times een stuk over de laatste film van Michael Moore, Capitalism: A Love Story. In deze column komt ze met het begrip plutonomie op de proppen. Dit woord is in 2006 geïntroduceerd door een groepje analisten van Citigroup onder leiding van Ajay Kapur. Voor hen is een plutonomie een samenleving waar de economische groei steeds meer afhankelijk wordt van een kleine groep superrijken. Volgens Ajay Kapur is deze groep superrijken steeds beter in staat die economie te controleren. Dat is mede te danken aan de groei van hun vermogen, maar ook aan de wereldwijde groei van hun aantal.

Plutonome samenlevingen

Wat zijn de kenmerken van plutonome samenlevingen of staten? Volgens Kapur gaat het om samenlevingen waar een enorme en nog steeds groeiende inkomensongelijkheid bestaat. Zo heeft de top 1% rijken in de VS de beschikking over meer vermogen dan ongeveer 90% van de bevolking. Voor de crisis beliep de omvang van dat vermogen USD 16 triljoen. De financiële crisis heeft echter forse gaten in dat vermogen geslagen en daarom heeft deze groep in 2008/09 een pas op de plaats moeten maken. In de analyse van Citigroup is een omvangrijke financiele crisis een van de grootste bedreigingen van de positie van deze plutonomen.

Tegenover bedreigingen staan uiteraard ook kansen. Een plutonomie gedijt in een omgeving waar de productiviteit snel groeit dankzij de inzet van nieuwe en daarmee ontwrichtende technologieën, financiele innovatie, een marktgeoriënteerde overheid, een instroom van migranten en een samenleving gebaseerd op wetten, die bijvoorbeeld patenten beschermt. De plutonome maatschappij is ook een complexe maatschappij, waar juist de plutonoom het best in staat is de juiste kansen te onderkennen.

In een plutonome samenleving speelt de ‘gemiddelde consument’ geen rol van betekenis. Het gaat om de plutonoom, om de rijke en de superrijke.  Hij en de zijnen spelen een doorslaggevende rol in de groei van de consumptie, niet Jan Modaal, Otto Normalverbraucher of Joe Sixpack. In 2005 was volgens Kapur 20% van de bevolking in de VS verantwoordelijk voor 60% van de totale consumptieve bestedingen.  In deze maatschappij bepalen of beïnvloeden de superrijken de wereldwijde financiele stromen. Dat mag ook geen verbazing meer wekken, gelet op boven vermeld vermogen van alleen al de plutonome elite in de VS.

Implicaties

Ajay Kapur begon indertijd zijn onderzoek om de kwaliteit van de advisering aan de beleggende klanten van Citigroup te verbeteren. Hij adviseerde vooral te beleggen in bedrijven die luxe goederen op de markt brengen.

Als we de gedachtegang van Kapur accepteren, dan kan dat het autistisch gedrag van de bovengenoemde investmentbankier in ieder geval ten dele verklaren. Hij deelt de analyse van Citigroup en ziet het als zijn ultieme opdracht de plutonomen op hun wenken te bedienen. Hij laat zich dus weinig gelegen aan de publieke opinie.

Als de theorie van de plutonomie klopt, dan ontwikkelt de maatschappij in het westen zich meer en meer in de richting van een ‘haves en haves not’ maatschappij met als voornaamste slachtoffer de middenklasse, wiens economische positie steeds verder uitgehold zal worden.

In het Westen en zeker in de VS is een politieke reactie opgang gekomen die juist de superrijken op de korrel neemt en hun macht en invloed tracht in te perken. Hoeveel plutonomie kan een democratie verdragen? Of een daadwerkelijk inperken lukt, is een tweede.

Wie het Global Wealth Report 2008 van Merrill Lynch doorbladert, moet tot de conclusie komen dat het zwaartepunt van de plutonomie naar het oosten aan het verschuiven is. Het tempo in de groei van het aantal superrijken in landen als Rusland en China ligt veel hoger dan in de VS. In de EU is de groei van het aantal superrijken het laagst. De trends in de plutonomie zijn een duidelijke indicatie van het verschuiven van het economisch zwaartepunt van het Westen naar het Oosten. Kapur beveelt nog steeds aan in luxe te beleggen, maar voorwaarde is wel, dat de luxe producent winkels heeft in plaatsen als Moskou, Sjanghai en New Delhi.

Tenslotte, als Kapur gelijk heeft en de rol en het gedag van de plutonoom is inderdaad bepalend in de ontwikkelingsgang van de economie, dan ziet het er goed uit voor de VS. In de maand september stegen de bestedingen aan luxe goederen met 20%. De (super)rijke heeft blijkbaar zijn zelfvertrouwen terug en hij zal dat laten zien ook!

Dr. C.A.M. Wijtvliet

De auteur is zelfstandig gevestigd analist. Hij schrijft over uiteenlopende onderwerpen die de beleggingswereld raken. Daarnaast geeft hij lezingen en presentaties.

Informatie: corwijtvliet@dekritischebelegger.nl