November 2011 is min of meer een heugelijke maand. Vanaf nu telt de wereld 7 miljard inwoners. De kans is zeer groot dat deze boreling niet in een van de westerse landen het levenslicht ziet. Ongeveer 70% van de bevolkingsgroei vindt immers plaats buiten de 20 rijkste landen. De verwachting is, dat de wereldbevolking de komende decennia zal blijven groeien. De wereldbevolking piekt met 9 à 10 miljard rond 2050 om daarna te gaan dalen.
Dalend geboortecijfer
Veel economen zien demografische ontwikkelingen als sleutel tot toekomstige welvaart en het is daarom niet vreemd dat velen denken hun geld de komende decennia beter te kunnen investeren in India en in Afrika. Er is meer dan voldoende jeugd voor handen om de economie uit te bouwen en om tegelijkertijd een betrekkelijk kleine groep ouderen te ondersteunen zonder dat zulks veel financiële problemen oplevert. In India is anno nu 70% van de bevolking jonger dan 35 aar. In 2020 zal dat gemiddelde waarschijnlijk gedaald zij tot 28 jaar. Vergelijk dat eens met een gemiddelde van 49 voor Europa.
Economen omschrijven deze ontwikkeling als het demografisch dividend van een land. Malthusiaans geïnspireerde denkers, wijzen op de schaduwzijden van deze aanhoudende bevolkingsexplosie. In 2030 zal ongeveer 20% van de wereldbevolking wonen in India, dat slechts 3% van het aardoppervlak groot is. De enorme druk op de omgeving, watervoorraden, infrastructuur, onderwijs en gezondheidszorg laat zich raden.
Het goede nieuws is echter, dat de geboorte-explosie zijn langste tijd gehad heeft. De oorzaak daarvoor is toe te schrijven aan de groeiende welvaart. De Indiase middenklasse is nu ongeveer 160 miljoen mensen groot. In de komende vijf jaar zal deze klasse met ruim 100 miljoen toenemen. Juist deze snel groeiende groep wenst minder kinderen om meer profijt te trekken van hun nieuw verworven status. Een gunstige factor is ook het stijgende onderwijsniveau onder jonge, verstedelijkte vrouwen. In sommige delen van het platteland is echter van onderwijs aan meisjes nog maar amper of geen sprake.
Laat een werkelijke daling van het geboortecijfer in India nog even op zich wachten, in andere delen van de wereld, zoals Latijns Amerika en delen va Afrika is die daling al een feit. Die positieve ontwikkeling wordt in Afrika aan het oog ondeskundige oog onttrokken, omdat 39 van de 55 landen in dat werelddeel een hoog geboortecijfer kennen. De werkelijkheid is echter volgens de VN dat pakweg 75% van de wereldbevolking woont in landen met een laag geboortecijfer. Daar behoren landen toe als Brazilië, Rusland en China.
Toenemende vergrijzing
Het beeld van een bijna wereldwijde daling van het geboortecijfer strookt amper of niet met de gangbare opvattingen in het Westen. Wat al helemaal niet strookt met de overheersende visie op de ontwikkelingslanden is dat van de 59 landen met een daadwerkelijke dalende bevolkingsomvang, er 18 ontwikkelingslanden zijn. Dat betekent dat ook buiten Europa en de VS vergrijzing ook een rol van belang begint te spelen.
Tot nu toe kon een land als China beschikken over een voldoende aanvoer van arbeidskrachten om de economische groei gaande te houden dankzij een dalende kindersterfte. Die positieve trend houdt langzaam maar zeker op. Sommige Amerikaanse politici zijn dan ook van mening dat they(Chinezen) will grow old before they get rich. China is niet het enige ontwikkelingsland waar op korte termijn vergrijzing een probleem gaat vormen. Volgens het US Census Bureau zal in 2040 75% van alle 65 plussers in ontwikkelingslanden wonen.
Sterker nog, de vergrijzing gaat in sommige ontwikkelingslanden nog sneller dan in ontwikkelde landen. In 2008 kwam 80% van de netto toename van 65 plussers voor rekening van de ontwikkelingslanden. Ontwikkelingslanden gaan derhalve demografisch meer lijken op ontwikkelde landen dan menigeen lief is. Het grote verschil is immers dat in deze landen geen sociale infrastructuur bestaat die de traditionele rol van de kinderen kan overnemen. Daarmee zien een groeiend aantal ontwikkelingslanden zich min of meer onverwachts voor problemen gesteld, waarmee tot voor kort niemand rekening hield (wie zal dat betalen?)
Japan, het vergrijzende voorbeeld
Wat de gevolgen zijn van een ontgroenende en vergrijzende samenleving, daar is Japan op dit moment het beste voorbeeld van. De bevolking krimpt met meer dan 100 duizend per jaar. Naar het zich laat aanzien zal het land in 2055 evenveel inwoners tellen als in 1955 en wel 90 miljoen. Dat zijn er ruim 30 miljoen minder dan nu. De beroepsbevolking gaat in de periode tot 2055 nagenoeg halveren, terwijl het aantal 65 plussers explodeert.
Wie gaat de kosten van de vergrijzing betalen nu het aantal schouders om de lasten te dragen snel afneemt? Tot nu toe draagt de Japanse overheid zelf veel van deze lasten met als gevolg dat de staatschuld van Japan veel groter is dan bijvoorbeeld van Griekenland of Italië. En de kosten blijven voorlopig alleen maar stijgen, omdat er onvoldoende politieke consensus is om nieuw beleid te formuleren. Het verhogen van de pensioengerechtigde leeftijd is bespreekbaar, maar het stimuleren van arbeidsimmigratie is dat allesbehalve.
Hetzelfde geldt voor aanpassing van het belastingsysteem. Hoewel ‘de ouderen’ hele grote spaartegoeden bezitten, worden ze fiscaal ontzien. De fiscale rekening ligt nog steeds bij de beroepsbevolking die ook nog eens moet opdraaien voor stijgende pensioenlasten. Het gevolg is dat de bestedingskracht van de beroepsbevolking afneemt, terwijl die van de pensionado’s blijft stijgen. Hun consumptieve wensen zijn echter beperkt, waardoor hun besparingen groeien alleen maar.
Economisch gezien is dit een doodlopende weg. Het adhoc beleid van Japan mag daarom gelden als waarschuwend voorbeeld en niet als lokkend voorbeeld. Het wegkijken van de problemen doet de problemen niet verdwijnen. Japan laat ook zien, dat er voorlopig meer vragen dan antwoorden zijn als het om vergrijzing gaat. Het meest verontrustende is wel, dat Japan economisch gesproken al 20 jaar in een deflatoire omgeving verkeer. De economie stagneert en er is weinig hoop dat er een einde komt aan deze stagnatie. Japan is zijn vitaliteit kwijt en daar spelen demografische trend een bepalende rol bij.
Bron: The Financial Times, New Demografics, Oktober 2011
Dr. C.A.M. Wijtvliet
corwijtvliet@dekritischebelegger.nl
De auteur is zelfstandig gevestigd analist. Hij schrijft over uiteenlopende onderwerpen die de beleggingswereld raken. Daarnaast geeft hij lezingen en presentaties. De auteur is als partner verbonden aan De Weygerbergen, bureau voor performancemeting en vermogensbegeleiding in Eindhoven, www.Weygerbergen.com. Hij schrijft zijn columns op persoonlijke titel.
Start met Automatisch Beleggen
Door de strengere sancties van de EU tegen Rusland is de prijs van Noordzeeolie (Brent) terug boven de $115 per vat. Onze verwachting is dat de olieprijs langer hoog zal blijven.
Is er een krachtmeting gaande tussen centrale banken en de markt?
Centrale banken dreigen dezelfde fout te maken zoals in 2008/9. Om te redden wat er te redden viel, verstrekte bijvoorbeeld de Fed op grote schaal liquiditeiten aan bedrijven die al eerder insolvabel ...
De Big-Tech industrie zal blijven groeien. De belegger mag Big-Tech niet laten ontbreken aan zijn portofolio. Het vooruitzicht voor 2022?
