We leven in een globaliserende wereld. Dankzij bijvoorbeeld snel internet is de wereld in feite een groot dorp geworden. We vinden het bovendien normaal, dat onze schoenen uit China komen en dat ons biefstukje op de Argentijnse pampa’s tot wasdom is gekomen. Globalisering gaat dus verder dan snelle internetverbindingen. Het gaat ook om enorme handelsstromen die van en naar de verschillende continenten lopen. Dit proces is ergens gestart in de jaren tachtig van de vorige eeuw. De Westerse wereld heeft echter al eerder een periode van globalisering doorlopen en dat betreft de periode 1871-1914. Het laatste jaartal maakt duidelijk dat met het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog er een einde kwam aan dit tijdperk.
Is het mogelijk, dat in het huidige tijdsgewricht met zijn grote economische problemen ook deze tweede fase ten einde loopt?
Fundamenten
Het proces van globalisering steunt op een aantal peilers. De belangrijkste is misschien wel de liberalisering van de financiële markten. Dat proces startte voorzichtig in de jaren zeventig. Het vrij verkeer van kapitaal is te beschouwen als de smeerolie van de globalisering. Het kapitaal ging daarheen waar de kansen op rendement het hoogst waren. Als gevolg daarvan werd het steeds gemakkelijker wereldwijde handel te financieren en dat mondde weeruit in een geleidelijk verdwijnen van de handelsbarrières en een forse verlaging va de handelstarieven. De grootschalige introductie van de container in de jaren tachtig gaf een beslissend zetje bij het verwezenlijken van de wereldwijde handelsstromen. Dankzij de container was het niet langer nodig dat de plaats van productie en die van consumptie bij elkaar in de buurt lagen. Met enig gevoel voor overdrijving zou je kunnen stellen Dat de container het stalen fundament is van de globalisering.
De eerste grote handelsstromen liepen van de VS naar Europa, van de VS naar Azië en van Europa naar Azië. Deze handelsstromen bestaan nog steeds maar hebben aan belang ingeboet ten faveure van de inter-Aziatische handelsstromen. Nieuwe handelsstromen worden inmiddels zichtbaar, bijvoorbeeld tussen Azië en Latijns Amerika en tussen Azië en Afrika.
Figuur 1
De wereldomspannende supply chain
Als de container bulkvervoer mogelijk maakte, dan zijn het de technologische veranderingen in combinatie met het verdwijnen van handelsbarrières die de wereld hebben omgetoverd in een stelsel van supply chains. Just-in-time manufacturing, wereldwijde sourcing van componenten en grondstoffen en een technologische sprong voorwaarts hebben het mogelijk gemaakt, dat complete regio’s tot grenzeloze productiehallen zijn geworden. Voorraden zijn op een historisch laag niveau beland en dat betekent weer dat er extra kapitaal vrijkomt wat elders productiever geïnvesteerd kan worden. De almaar dalende kosten voor productie en transport hebben uiteindelijk geresulteerd in de disinflatie van de jaren negentig van de vorige eeuw. Het begint er echter op te lijken, dat de wereld hier voorlopig op de grenzen van de kostendaling is gestuit. Dat is geen reden om aan te nemen, dat het systeem om die reden zijn beste tijd heeft gehad.
Bedreigingen
Er zijn echter wel degelijke bedreigingen voor het systeem van een wereldwijde supply chain aan te wijzen. Die zitten in het systeem zelf opgesloten. Het systeem is gebouwd, zoals gezegd, op het voorhanden zijn van overvloedig en goedkoop krediet. Komt er een kink in deze kabel, dan heeft het systeem daar zwaar onder te lijden. Dat bleek wel in 2008. Toen droogde tijdelijk het krediet op en het niveau van de wereldhandel daalde dramatisch. Een tweede bewezen bedreiging binnen het systeem is dat het te efficiënt is geworden, waardoor de dreiging van een verstoring van de supply chain (te) groot wordt. Dat kwam overduidelijk aan het licht in de nasleep van de tsunami in Japan. In het getroffen gebied lag een fabriek die verantwoordelijk was voor de productie van 90% van een bepaald onderdeel voor de auto-industrie!
Politiek gewin
Kortom, het systeem draagt risico’s in zich en het zou zomaar kunnen dat de politieke elite in bijvoorbeeld het Westen deze risico’s niet langer acceptabel vindt. Dat is bepaald geen denkbeeldig gevaar. Voor veel Westerse landen lijkt een langere periode van een lager dan gemiddelde economische groei aangebroken. Het is verleidelijk om daarvoor een schuldige aan te wijzen. Globalisering heeft in het Westen immers geleid tot het outsourcen van banen. Dat proces heeft vooral goed uitgepakt voor het internationaal werkend bedrijfsleven.
Dat heeft zijn resultaten structureel kunnen laten stijgen. Dat gaat weer wel ten koste van de inkomensontwikkeling van de middenklassen in de Westerse landen. Stijgende kosten voor bijvoorbeeld en energie en voedsel knagen daarnaast ook al aan het besteedbaar inkomen. Een nieuwe systeemcrisis zou de steun voor het huidige proces van globalisering kunnen ondergraven.
Dat zou politici ertoe kunnen bewegen oplossingen in een andere richting te zoeken, bijvoorbeeld in protectionisme. De crisis van 1929 toont zonneklaar aan, dat zulks geen idee-fixe hoeft te zijn. Voor politici spelen ook andere overwegingen dan puur economische.
Het zou dus zomaar kunnen, dat het huidige proces van globalisering zijn langste tijd heeft gehad. Wat dat zou betekenen voor de wereld laat zich moeilijk raden. De rekening kan wel eens erg hoog zijn om het huidig vervlochten systeem letterlijk en figuurlijk te ontrafelen.
Dr. C.A.M. Wijtvliet
corwijtvliet@dekritischebelegger.nl
De auteur is zelfstandig gevestigd analist. Hij schrijft over uiteenlopende onderwerpen die de beleggingswereld raken. Daarnaast geeft hij lezingen en presentaties. De auteur is als partner verbonden aan De Weygerbergen, bureau voor performancemeting en vermogensbegeleiding in Eindhoven, www.Weygerbergen.com. Hij schrijft zijn columns op persoonlijke titel.
Start met Automatisch Beleggen
Het coronavirus zorgt wereldwijd voor veel ophef en onzekerheid. Toch had de verspreiding en de impact ervan ons eigenlijk niet mogen verrassen.
De stijgende huizenprijzen blijven voor records zorgen in Nederland. De gemiddelde woningwaarde lag eind 2021 op een recordhoogte van €431.000.
Is economie een wetenschap? Ik heb mijn twijfels.
De oudjes onder ons zullen zich nog wel de vroeg jaren zeventig herinneren. Het was de tijd dat de olieprijs verveelvoudigde en dat joeg weer de prijs van andere commodities de lucht in.
