Terugblik & Visie vierde kwartaal 2013

Afgelopen jaar was een goed jaar voor de aandelen. De aandelenmarkten wisten dan ook de stijging van het derde kwartaal 2013 door te zetten in het vierde kwartaal 2013. De Eurostoxx50-index heeft het jaar afgesloten met een stijging van 17,95%. De AEX steeg in 2013 met 17,29%, de Bel20-Index steeg met 18,10%, de S&P500 (€) steeg met 24,04% en de MSCI World (€) aandelenindex steeg met 18,77%. Voor obligaties was 2013 een minder goed jaar. De rente op

10-jaars staatsobligaties zijn in 2013 fors gestegen, waardoor de koersen van obligaties zijn gedaald. Ook de valuta’s en aandelenmarkten van de opkomende landen hadden het in 2013 moeilijk.

Verenigde Staten

De aandelenbeurzen in Amerika werden in het afgelopen kwartaal gedomineerd door de discussie rondom het verminderen van de monetaire steunmaatregelen (“taperen”) door de Amerikaanse Centrale Bank, FED. “Taperen” betekent het geleidelijk afbouwen van het Amerikaanse hypotheek- en staatsobligatie opkoopprogramma door de Federale Reserve (FED). In december 2013 heeft de FED na veel discussie besloten om het maandelijkse inkoopprogramma met USD 10 miljard te verlagen van USD 85 miljard naar USD 75 miljard. De FED heeft blijkbaar aanwijzingen dat de economie in Verenigde Staten aan een duurzaam zelfvoedend herstel bezig is. Bedrijfswinsten nemen toe en de meeste grote bedrijven hebben grote kaspositie’s op hun balans staan. Zelfs de grote Amerikaanse banken laten forse winststijgingen zien. Bank of America verviervoudigde zijn winst en dit is ook in lijn met de goede winstcijfers van JP Morgan en Wells Fargo. De financiële topman van Bank Of America liet zelfs weten dat de huidige balans één van de sterkste balansen in de historie van Bank of America is.

Overzicht Effectief Rendement 10-jaars Staatsobligaties

De ontwikkelingen op de Amerikaanse arbeidsmarkt verlopen moeizamer. De meest recente arbeidsmarktcijfers geven aan dat de arbeidsparticipatiegraad op de Amerikaanse arbeidsmarkt is gedaald. Dit betekent dat minder Amerikanen aan het arbeidsproces deelnemen en als werkzoekend staan geregistreerd. Daardoor is het werkloosheidspercentage in de VS gedaald naar 6,7% hetgeen in de buurt komt van de 6,5% die de FED als indicatie had aangegeven als het moment om te beginnen met “taperen”. Analisten denken dat de daling in de arbeidsparticipatie-graad tijdelijk is en wordt veroorzaakt door de extreme koude-periode in de Verenigde Staten. De ruime arbeidsmarkt en de technologische ontwikkelingen in diverse sectoren van de economie zorgen ervoor dat de inflatie laag blijft. De Amerikaanse economie heeft een groot probleem aan de vraagkant van de economie. De rijken worden steeds rijker maar de gewone burger heeft steeds minder te besteden (“….people are working 40 hours a week and are living in poverty….”). Deze inkomensongelijkheid vormt een steeds groter probleem in de economie. Ook ontstaan er lange- termijn pensioenproblemen, omdat burgers door de lage lonen geen degelijk pensioen meer kunnen opbouwen. Er komen steeds meer geluiden om de belastingen op de “rijken” te verhogen om deze inkomensongelijkheid te nivelleren.

Inmiddels is de benoeming van Janet Yellen als nieuwe FED-voorzitter, als opvolger van Ben Bernanke, bevestigd door de Amerikaanse senaat en Fisher wordt de nieuwe vice-voorzitter van de FED. Analisten verwachten een vooral export-gedreven Amerikaanse economische groei in 2014 van 2,5% tot 3% en dat het Amerikaanse werkloosheidspercentage zal dalen naar 6,2%. De verwachting is dat de FED ook in 2014 verder zal gaan met het afbouwen van de monetaire steunmaatregelen (“taperen”). Dit betekent dat de kapitaalmarkt weer krapper wordt en de lange-termijn rente verder zal stijgen. De 10-jaars rente op US-Treasuries is in 2013 gestegen met maar liefst 72,34% naar 3%. Dit geeft ook aan dat de Amerikaanse economie aan een duurzaam herstel bezig is.

Europa

In Europa werken de landen aan het herstel van de economische groei, na de financiële crisis. Ierland en Spanje hebben het EU-steunprogramma al kunnen verlaten en beide landen hebben weer zelfstandig staatsobligaties uitgegeven op de kapitaalmarkt. De verwachting is dat Portugal medio 2014 dit voorbeeld zal gaan volgen. De vorming van een Europese bankenunie komt langzaam dichterbij waarbij men ook afspraken maakt over de wijze van ontmanteling van Europese banken (Single Resolution Mechanism) die in de problemen komen. Bij de herstructurering van deze probleem-banken worden vanaf 2016 eerst aandeelhouders, obligatiehouders en (grotere) spaarders aangesproken voordat men belastinggeld gaat gebruiken.

Spaarders met een bedrag tot €100.000,- blijven tot op heden buiten schot door het depositogarantiestelsel maar de verwachting is dat dit bedrag op termijn wellicht verlaagd gaat worden. De situatie bij de Europese banken blijft zorgelijk. In 2014 worden alle Europese banken onderworpen aan een stress-test waarbij ECB-voorzitter Mario Draghi vastberaden liet weten dat de ECB niet zal aarzelen om banken te laten zakken voor deze stress-test. Voor de geloofwaardigheid van de stresstest zullen sommige banken moeten falen. “Als ze moeten zakken, dan zullen ze zakken. Daar bestaat geen twijfel over”, aldus de ECB-voorzitter.

Inflatie HCICP – Consumer Prices Eurozone 2013 op jaarbasis (%)

	Juni 2013	September 2013	December 2013
Griekenland	-/- 0,30 %	-/- 1,00 %	-/- 1,80%
Zweden	+/+ 0,50 %	+/+ 0,50 %	+/+ 0,40%
Denemarken	+/+ 0,60 %	+/+ 0,20 %	+/+ 0,40%
Ierland	+/+ 0,70 %	+/+ 0,00 %	+/+ 0,00%
Frankrijk	+/+ 1,00 %	+/+ 1,00 %	+/+ 0,80%
Portugal	+/+ 1,20 %	+/+ 0,30 %	+/+ 0,20%
Italië	+/+ 1,40 %	+/+ 0,90 %	+/+ 0,70%
België	+/+ 1,50 %	+/+ 1,00 %	+/+ 1,20%
Euro zone	+/+ 1,60 %	+/+ 1,10 %	+/+ 0,90%
EU	+/+ 1,70 %	+/+ 1,30 %	+/+ 1,00%
Duitsland	+/+ 1,90 %	+/+ 1,60 %	+/+ 1,20%
Luxemburg	+/+ 2,00 %	+/+ 1,50 %	+/+ 1,50%
Spanje	+/+ 2,20 %	+/+ 0,50 %	+/+ 0,30%
Oostenrijk	+/+ 2,20 %	+/+ 1,80 %	+/+ 2,00%
Finland	+/+ 2,30 %	+/+ 1,80 %	+/+ 1,90%
United Kingdom	+/+ 2,70 %	+/+ 2,70 %	+/+ 2,00%
Nederland	+/+ 3,20 %	+/+ 2,40 %	+/+1,40%
Estland	+/+ 4,10 %	+/+ 2,60 %	+/+ 2,00%
Roemenië	+/+ 4,50 %	+/+ 1,10 %	+/+ 1,30%

Bron: Eurostat

Mario Draghi heeft eerder aangegeven dat de economische groei in de Euro-zone nog zeer fragiel en kwetsbaar is en dat de rente voor langere tijd laag zal blijven. De inflatie in de Eurozone is in de tweede helft van 2013 gedaald van +/+ 1,60 naar +/+ 0,90%. Daarmee kreeg de ECB ook de ruimte om de beleidsrente verder te verlagen naar 0,25%. Zorgen om deflatie steken daarmee ook weer de kop op. IMF-voorzitter Christine Lagarde (Internationaal Monetair Fonds) heeft aangegeven dat Centrale Banken zich beleidsmatig moeten richten op het voorkomen van deflatie. De ECB heeft aangegeven er alles aan te zullen doen om deflatie te voorkomen. Daar waar in de Verenigde Staten wordt begonnen met het afbouwen van monetaire steunmaatregelen zal men in Europa de monetaire steunmaatregelen naar verwachting moeten uitbreiden.

Frankrijk blijft een groot probleemland in de Eurozone. De hervormingen verlopen veel te traag. De Franse president Hollande heeft een steunpakket van circa € 30 miljard voor het Franse bedrijfsleven aangekondigd maar dat is door analisten zeer sceptisch ontvangen. Met deze maatregelen kunnen zowel de productiviteit en de structuur van de Franse industrie niet worden verbeterd. Meer rigoreuze maatregelen en hervormingen zijn nodig om Frankrijk weer in de goede richting te sturen. Het beste land van Europa is Duitsland dat in 2013 met 82 miljoen inwoners een handelsoverschot (export -/- import) realiseerde van USD 260 miljard en dat is meer dan dat 340 miljoen Amerikanen en 135 miljoen Japaners realiseerden en evenveel als 1,2 miljard Chinezen. Een prestatie van wereldformaat ! In december 2013 is Angela Merkel herkozen als Bundeskanzler.

Internationale Valuta Overzicht

Valuta	31 dec 2012	31 maart 2013	31 dec 2013	Stijging Euro t.o.v. Vreemde Valuta in 2013
EUR / US-dollar	$ 1,3193	$ 1,2919	$ 1,3743	+/+ 4,17 %
EUR / CAD	CAD 1,3095	CAD 1,3044	CAD 1,4601	+/+ 11,50 %
EUR / GBP	£ 0,8119	£ 0,8436	£ 0,8302	+/+ 2,25 %
EUR / CHF	CHF 1,2076	CHF 1,2169	CHF 1,2274	+/+ 1,64 %
EUR / Noorse Kr.	NOK 7,3423	NOK 7,4963	NOK 8,3436	+/+ 13,64 %
EUR / Turkse Lira	TRY 2,3532	TRY 2,3127	TRY 2,9529	+/+ 25,48 %
EUR / JP Yen	¥ 114,46	¥ 120,76	¥ 144,73	+/+ 26,45 %
EUR / AUD	A$ 1,2692	A$ 1,2304	A$ 1,5412	+/+ 21,43 %
EUR / RUB	RUB 40,2480	RUB 39,8147	RUB 45,2954	+/+ 12,54 %
EUR / BRL	BRL 2,7074	BRL 2,5912	BRL 3,2453	+/+ 19,87 %
EUR / ZAR	ZAR 11,1583	ZAR 11,8414	ZAR 14,4266	+/+ 29,29 %

Azië – Opkomende Markten

In 2013 hebben de opkomende landen veel last gehad van de aangekondigde “tapering” van de Amerikaanse Centrale Bank (FED). Doordat de wereldwijde kapitaalmarkt krapper is geworden, heeft er een vlucht van het snelle kapitaal uit de opkomende landen plaatsgevonden. Een gevolg daarvan was dalende valuta’s van de opkomende landen ten opzichte van de Euro en de US-dollar en stijgende rentes om deze kapitaalvlucht tegen te gaan. De Centrale Bank van Brazilië heeft de beleidsrente verhoogd naar 10,5% om de kapitaalvlucht te stoppen. De hoofdeconoom van de Wereldbank heeft de groeiverwachtingen voor 2014 voor Brazilië en India verlaagd. China heeft aangegeven dat de export in 2014 voor grote uitdagingen staat. De politieke onrust in Turkije heeft geleid tot een daling van de Turkse aandelenindex van circa 30% en een daling van de Turkse valuta Lira van 25% ten opzichte van de Euro. De monetaire stimulering in Japan heeft nog niet geleid tot het gewenste hogere inflatieniveau van 2%. Kortom, veel onrust in de opkomende financiële markten.

Asset Allocatie

Dohmen & Otten Vermogensbeheer is van mening dat risico en rendement met elkaar verbonden zijn. Op grond van uw beleggingshorizon, uw risicoprofiel en uw persoonlijke doelstellingen is met u een bepaalde asset-allocatie afgesproken. Vanwege de benodigde risicospreiding wordt ook belegd in (index) trackers zoals bijvoorbeeld iShares.

Obligaties (Onderwogen)

De FED is in december 2013 gestart met terugbrengen van de inkoop van obligaties (“tapering”). De FED heeft het maandelijks inkoopbedrag aan hypotheek- en staatsobligaties verlaagd van $ 85 miljard naar $ 75 miljard. Na de aankondiging in mei 2013 van de aanstaande “tapering” zijn de lange-termijn rentes op staatsobligaties procentueel fors gestegen. Daarnaast begon een kapitaalvlucht uit emerging-markets waardoor deze valuta’s fors daalden ten opzichte van de Euro, de US-dollar en de Zwitserse Frank. Het gewicht van obligaties in de beleggingsportefeuilles wordt geleidelijk verlaagd ten gunste van het belang in aandelen. Investment-grade bedrijfsobligaties zijn relatief duur geworden ten opzichte van het risico dat men loopt als obligatiehouder. High-yield obligaties en Duitse Mittelstandanleihen kunnen in specifieke gevallen genoeg rendement bieden voor het risico dat men loopt.

Vastgoed (Neutraal)

De langdurig lage rente leidt in diverse landen tot forse stijgingen van huizenprijzen. De Duitse Centrale Bank (Bundesbank) en de Engelse Centrale Bank wijzen op het gevaar voor bubble-vorming in delen van de vastgoedmarkt en sluiten een prijscorrectie niet uit op moment dat de hypotheekrente gaat stijgen. De kantorenmarkt blijft een groot probleem. Verdere afwaarderingen zullen nog moeten plaatsvinden en in incidentele gevallen kunnen de kantoorgebouwen worden omgebouwd naar hotels en appartementen. Desondanks zijn grote Amerikaanse beleggers op zoek naar goedkope vastgoedbeleggingen in Europa.

Grondstoffen (Neutraal)

De vraag naar energie blijft toenemen, maar de groei neemt af. De OECD (Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling) verwacht een verdere economische groei zonder een stijging van de vraag naar olie. Zij verwachten ook dat de vraag naar olie zal dalen naar het niveau van 1985. De Verenigde Staten (VS) verwachten energie onafhankelijk te worden mede door de winning van schaliegas. De VS hebben door de lage energiekosten een groot concurentievoordeel ten opzichte van Europa op de wereldmarkt. De goud- en zilverprijzen zijn in 2013 fors gedaald als gevolg van de aangekondigde “tapering” en het terugdraaien van papieren goud- en zilvercontracten. Analisten verwachten dat de goud- en zilverprijzen weer gaan stijgen, gegeven de enorme wereldwijde geldcreatie door Centrale Banken en de voortdurend stijgende staatsschulden.

Aandelen (Overwogen)

Aandelenmarkten hebben in 2013 een fors herstel laten zien. Veel aandelenmarkten staan weer op de niveau’s van voor de financiële crisis (2008/2009). Gegeven het lage rente- en inflatieniveau zullen aandelen de favoriete beleggingscategorie zijn in 2014. Echter, de winstontwikkeling van beursgenoteerde bedrijven zullen bepalend zijn voor het verdere verloop van de aandelenkoersen. Stockpicking van ondergewaardeerde aandelen (“value-aandelen”) zal een belangrijk uitgangspunt vormen voor het beleggingsjaar 2014.

Vooruitzichten & Asset Allocatie 2014:

* Aandelen stock-picking / Industriële Value-aandelen ;

* High-yield bedrijfsobligaties / MKB-obligaties (Duitse Mittelstandsanleihen);

* Goud en Zilver ;

* AAA-staatsleningen en bedrijfsobligaties met langere looptijden verkopen;

In het kort:

1. Centrale banken zijn gefocused op het voorkomen van deflatie;
2. De inflatie blijft laag en de werkloosheid blijft hoog door de toepassing van nieuwe technologieën, zoals de verdere robotisering van productieprocessen;
3. Een grote rotatie van obligaties naar aandelen maar ook een rotatie binnen de obligatiemarkt naar bedrijfsobligaties met een korte looptijd;
4. Spaargeld is niet meer veilig bij banken. Spaarders gaan betrokken worden bij een toekomstig faillissement van de bank;

Dit artikel is tot stand gekomen met medewerking van mijn collega drs Jan Willem Werker RBA, waarvoor mijn dank!

drs. Maurice Essers (linkedin)

Dohmen & Otten Vermogensbeheer en Lunar Vermogensbeheer

De klanten van Dohmen & Otten Vermogensbeheer en Lunar Vermogensbeheer hebben een positie in dit fonds. De auteur zelf heeft geen positie in dit fonds. De redactie heeft geen positie in de genoemde effecten. Op dit artikel is onze disclaimer van toepassing.