De Zwarte Zwaan: een vreemde vogel (1)

Een term die we in de beleggingswereld regelmatig zien opduiken, is ‘de Zwarte Zwaan’. Onlangs vormde de Zwarte Zwaan nog het thema van de Fondsnieuws-special die als bijlage van Het Financieele Dagblad verscheen. Maar wat wordt er eigenlijk bedoeld met deze uitdrukking? En wat heeft de Zwarte Zwaan met beleggen te maken? Maak kennis met een vreemde vogel.

De belangstelling die de Zwarte Zwaan de afgelopen jaren kreeg, is voor een belangrijk deel te danken aan Nassim Nicholas Taleb, die in 2007 het boek The Black Swan schreef. Subtitel: The Impact of the Highly Improbable. Kort gezegd kan het fenomeen ‘Zwarte Zwaan’, zoals beschreven door Taleb, als volgt worden gedefinieerd: een onwaarschijnlijke, onverwachte gebeurtenis met grote gevolgen.

Zwarte Zwaan: ‘buitenstaander’
Taleb hanteert in zijn boek drie criteria waaraan een gebeurtenis moet voldoen om als Zwarte Zwaan te worden aangemerkt: een Zwarte Zwaan is allereerst een ‘outlier’, wat we hier (vrij) kunnen vertalen als ‘buitenstaander’. Dat wil zeggen: een Zwarte Zwaan bevindt zich buiten het kader van normale verwachtingen. In de tweede plaats heeft een Zwarte Zwaan een enorme impact. Ten derde: hoewel een Zwarte Zwaan zich buiten ons normale verwachtingspatroon bevindt, kunnen wij als mensen achteraf (u weet wel: ‘met de kennis van nu’) wel degelijk vaststellen dat de gebeurtenis verklaarbaar én voorspelbaar is geweest; we hadden het kunnen weten. Maar omdat de kennis vóóraf ontbreekt, manifesteren Zwarte Zwanen zich onverwacht.

Zwarte Zwaan: 11 september 2001
Volgens Taleb houdt de moderne mens veel te weinig rekening met deze onverwachte, ingrijpende gebeurtenissen. Risicocalculaties gaan voorbij aan het onwaarschijnlijke, terwijl juist die onwaarschijnlijke gebeurtenissen een enorme impact kunnen hebben. Taleb staat uitgebreid stil bij een zeer dramatische manifestatie van een Zwarte Zwaan: de terroristische aanslagen van 11 september 2001. Wie had gedacht dat het keurige, veilige World Trade Center in Manhattan binnen enkele seconden kon veranderen in een apocalyptisch slagveld, met alle (internationale) gevolgen van dien?

Had de Amerikaanse overheid wél geweten van de terroristische plannen, dan hadden er gevechtsvliegtuigen rondom de Twin Towers gevlogen, zo schrijft Taleb. Dan was de cockpit van ieder passagiersvliegtuig allang uitgerust met een gepantserde, afgesloten deur. Dan hadden deze aanslagen nooit plaatsgevonden. Maar dan was er op een gegeven moment wél iets anders gebeurd. Wát, dat weten we niet. Als we het zouden kunnen voorspellen, dan zouden we het immers kunnen voorkomen. Of zoals Taleb het formuleert: “What you know cannot really hurt you.”

Maar van Zwarte Zwanen weet je niets, of te weinig. En dus vormen zij een risico. Als we Taleb mogen geloven, is de financiële wereld bij uitstek kwetsbaar voor dergelijke risico’s. Volgende week daarom meer hierover, in het tweede deel van deze column.

Tot slot nog dit: toen ik maandagmorgen de eerste aantekeningen voor deze column op papier zette, bereikte mij het bericht dat Osama bin Laden, het vermeende brein achter de aanslagen van 11 september, gedood is door Amerikaanse Special Forces. Bijna tien jaar na dato domineert die ene Zwarte Zwaan, ‘9/11’, wederom het nieuws. Wat je ook van zijn boek mag vinden, Nassim Taleb kiest zijn voorbeelden zorgvuldig.

Allard Gunnink
CoBeleggen

Disclaimer
Allard Gunnink is als redacteur en columnist betrokken bij CoBeleggen, een initiatief van de Beleggers Coöperatie. Deze column is niet bedoeld als beleggingsadvies. De auteur kan posities hebben in (beleggingsinstrumenten op) onderliggende waarden die hij beschrijft.