Kleptocratie

Hoe onzinnig sommige ‘occupy types’ ook lijken, hun gedachtegoed is zo gek nog niet. Aandeelhouders zouden eigenlijk naast hen op het beursplein moeten meestrijden tegen de hebberigheid van veel bedrijfsbestuurders. Want niet alleen de gewone werknemer maar ook de aandeelhouder is de dupe van de toenemende zelfverrijking door leidinggevenden. Met als smoes de vaak hoge bonussen in de Anglosaxische wereld meent men deze ´goede´ gewoonte te moeten kopiëren.

Ook bestuurderssalarissen zijn tegenwoordig ´los van god´. Het loon van veel werknemers staat onder druk, salarissen van bestuurders echter stijgen ´dubbel digit´. In de jaren-‘70, zo laat Amerikaans onderzoek zien, werd door de CEO gemiddeld 30x het salaris van de ‘blue collar guy’ verdiend; nu is dat de 130x gepasseerd. De ongelijkheden nemen toe en de moraal verloederd.

Het zelf kunnen vaststellen van bonussen & salarissen door CEO’s riekt naar diefstal. Geen raad van commissarissen die ertegen in geweer komt: ‘wiens brood met een, wiens taal men spreekt’. Het is de aandeelhouder die hiertegen in het geweer moet komen. Immers de winst wordt door tijdelijk ingehuurde bestuurders op oneigenlijke wijze afgeroomd. CEO van een bank of bedrijf is niet meer of minder ´´blue collar´´ dan de fabrieksarbeider of bankklerk. Hij dient zijn werk goed te doen en wordt daar goed voor beloond; maar de CEO is slechts werknemer, geen eigenaar van het bedrijf.

Hij waant zich dat echter maar al te vaak. In praktijk gebeurt het dat een CEO zijn eigen bonus vaststelt, ook als de rest van het bedrijf op de nullijn zit en geen bonus ontvangt. Niemand die hiertegen in het geweer komt. En als aandeelhouders daar iets van menen, dan zoekt deze bestuurder compensatie op andere wijze; maar het beoogde gewin zal hem toekomen. Vreemd gedrag van zulk een gewoon werknemer.

Het ontbreekt in het bedrijfsleven vaak aan goed werkende controlesystemen. En het democratisch gehalte van de onderneming is vaak zeer gering. Het bestuur heeft vaak totalitaire trekjes; de CEO is onaantastbaar. Zo mag het Vestia verhaal ook niet verbazen. Nadat de oud-bestuurder van Vestia het een-en-ander aan ´financial engineering´ had gedaan en daarmee het voortbestaan van het bedrijf in de waagschaal had gelegd, meende hij ook nog € 3,5 miljoen aan pensioengelden te kunnen claimen. En dit is semioverheid, de man is gewoon ambtenaar. U als belastingbetaler, betaalt deze grap.

Ook de overheid is tot kleptocratie verworden. Het spel komt er op neer dat men elkaar zoveel mogelijk compromitteert. Als iedereen meejat, kan niemand aan de bel trekken. In het centrum van de macht, Den Haag, coöperatief meedraaien, betekent dat bij uitstappen een fraai salaris klaarstaat. Voor de vergadertijgers van Groen Links tot en met de VVD, staat na vertrek een salaris van 1-3x de Balkenendenorm gereed: zuiver poldermaffia. Het is een verrijkingscult die we ‘normaal’ zijn gaan vinden.

Binnen het ambtenarencorps zijn er honderden functie die Balkenende-plus verdienen terwijl de prestatie soms bedroevend laag is. Bestuursfuncties die mensen als Femke Halsema (voorzitter Stichting Vluchteling) of Nurten Elbayrak (directeur COA, voor bijna 2x Balkenendenorm) vervullen, zijn feestbaantjes die men elkaar toeschuift, maar qua toegevoegde waarde (voor de maatschappij) stelt zulk een job minder voor dan wat een leraar op de middelbare school presteert.

Pubers de ganse dag in het gareel houden: ik geef het je te doen. Zulk een tovenaar verdient slechts 30% van der Balkenendenorm. Halsema mag tegen een beloning (incluis fenomenale bedragen aan milieuonvriendelijke vliegtickets) waar je U tegen zegt de wereld rondreizen. Elbayrak verdient met het aansturen van de asielzoekerscult, 6x het salaris van genoemde tovenaarsleraar. Hoe kan de vergaderambtenaar nu 6x meer verdienen dan de leraarambtenaar? Wat rechtvaardigt dit verschil?

Wat te zeggen van het ambtenarencanaille van de gemeente Assen die op kosten van de gemeenschap wekelijks een gezellig balletje golf meent te moeten kunnen spelen. Het betreft hier € 1000-2000 diefstal per persoon per jaar, waarbij iedereen meespeelt zodat ook iedereen de mond houdt.

Moreel failliet heet dat. Het is tijd voor vernieuwing. Maar hoe, dat is de vraag? Duidelijk is dat bedrijven minder totalitair aangestuurd moeten worden. En bij de (semi)overheid moet de aanstelling- en beloningstructuur op de schop. Een totale democratisering van de maatschappij is nodig. We schelen nog maar weinig met het Rusland van Putin. Waar velen menen in een democratie te leven, betreft het in werkelijkheid een kleptocratie. Diefstal is tot deugd verheven. We moeten af van deze jatcultuur.

Niet alleen de werknemer, maar ook de aandeelhouder is daarbij gediend. Een werkelijke democratische werkomgeving, zal het welzijn van de werknemer verhogen, meer creativiteit op de werkvloer opleveren (wat tot innovatie, meer groei en meer winst zal leiden) en zal zo op termijn de aandeelhouder ten goede komen. Eerlijker de macht verdelen, zal voor de aandeelhouder creatie van meerwaarde betekenen. De huidige kleptocratencultuur zorgt voor defensief, behoudend bestuur, slechte motivatie van werknemers, weinig innovatie vanwege een massaal aanwezige werkhouding van ‘het zal mijn tijd wel duren’, dus weinig groei, matig winstperspectief en zo voorts.

Volgens Wikipedia is een kleptocratie slechts denkbaar in een derdewereldland. Kleptocratiën zijn veelal dictaturen en worden geassocieerd met bananenrepublieken. Het is tijd om te veranderen. Occupy probeerde het op zijn manier. De aandeelhouder is nu aan zet.

R. Melchers