Het lopende jaar is alweer bijna twee maanden onderweg. Dat is kort maar is het mogelijk om de eerste conclusies te trekken? Zo op het eerste gezicht wel. De financiële markten gaan verder waar ze in het vierde kwartaal van 2010 waren begonnen. De richting is vooralsnog omhoog. De Dow Jones bivakkeert alweer geruime tijd boven de grens van 12000 punten en de AEX lijkt definitief door de bandbreedte van 320- 350 gebroken. In de VS is het optimisme inmiddels zo groot, dat sommigen voorspellen dat aandelen voor het derde jaar op rij een double digit groei zullen laten zien.
Herwonnen zelfvertrouwen
Het optimisme in de VS is op een aantal overwegingen gebaseerd. Zo zal het economisch herstel in 2011 overgaan in een fase van economische expansie. De economie is wel niet zo sterk, maar wel sterker dan die bijvoorbeeld in Europa. Bovendien is de kwaliteit van de groei beter. In het afgelopen jaar was de groei in de VS vooral gestoeld op stimulering van overheidswege en op de wederopbouw van de voorraden. Naar het zich nu al laat aanzien mogen we in 2011 rekenen op de (bescheiden) terugkeer van de consument. Die laatste is sinds onheugelijke tijden het vliegwiel van de economische groei in de VS. Daarnaast is het vertrouwen van het bedrijfsleven torenhoog. Het zit op een wel heel hoge berg van liquiditeiten ter waarde van & 1 biljoen. Het ligt voor de hand, dat in de loop van dit jaar deze stapel liquiditeiten ingezet gaat worden voor bijvoorbeeld overnames, inkoop van eigen aandelen, dividenduitkeringen en misschien ook wel voor het aantrekken van nieuwe arbeid om optimaal te profiteren van de verbeterde klimaat in de VS en in de rest van de wereld. Het is ook al duidelijk dat de regering Obama een begin gaat maken met het terugdringen van de oceaan aan schulden.
Het herwonnen zelfvertrouwen betekent weer niet dat alle problemen de wereld uit zijn. De huizenmarkt is nog steeds een belangrijke sta-in-de-weg, individuele staten hebben nog steeds geen afdoende antwoord op de eigen schuldenproblematiek. Dan kunnen sterk stijgende prijzen voor grondstoffen de inflatie aanwakkeren wat weer ongewenste rentestijgingen kan aanwakkeren. Kortom, het is toch een beetje het vraag en antwoord spel van is het glas halfvol of halfleeg.
Beren op de weg
Er is echter nog een ander verhaal te vertellen in het kader van het economisch herstel en de aanzwellende euforie op de financiële markten. Hebben we anno 2011 te maken met een bull market of met een bear market zoals in de periode 2003-2007. De laatste periode droeg als kenmerken goedkoop geld gebaseerd op het beleid van Greenspan en de zijnen, Financial engineering door de tovenaarsleerlingen van bijvoorbeeld Goldman Sachs en Merrill Lynch. Het uitbundige gedrag van de consument was te danken aan de aanhoudende stijging van de huizenprijzen. Dat dit geen gezonde basis is voor een economie weten we sinds 2008.
Hoe anders was de kwaliteit van de na-oorlogse bull markt van bijvoorbeeld 1946-1966 of die van 1982 tot 1999. De eerste was gebaseerd op de internationale wederopbouw en op het vorm krijgen van de babyboomgeneratie. De tweede bull market vertegenwoordigt de opmars van de IT, de mainframe, de pc en de explosie in de telecomsector. De ICT-golf ontketende een sterke stijging van de productiviteit in alle sectoren van de economie. Hebben de genoemde bull markets substantie, die van 2003-2007 was geschoeid op schulden.
Waar is de nieuwe bear market van 2010 – ? op gebaseerd. Evenals die van 2003-2007 speelt hier de FED een hoofdrol met zijn Quantative Easing. Overigens lijkt Bernanke nu nog maar weinig andere middelen tot zijn beschikking te hebben voor verdere stimulering. Rest de vraag of Facebook, iPod of iPad eenzelfde rol kunnen spelen bij het doen stijgen van de productiviteit. Daar kun je vraagtekens bij stellen, maar het is nog te vroeg voor een definitief oordeel.
Als het oordeel negatief zal uitvallen, dan is de basis van de huidige opleving opnieuw schulden en Financial engineering. Maar we weten al heel lang, dat er niet zoiets is as a free lunch. En dan zijn de beren pas echt los en de rapen echt gaar.
Beleggers doen er goed aan niet blind op de huidige rijdende trein van stijgende aandelenkoersen te springen. Een goede risico-analyse is wel op zijn plaats.
Dr. C.A.M. Wijtvliet
corwijtvliet@dekritischebelegger.nl
De auteur is onafhankelijk financieel analist. Hij is tevens partner bij De Weygerbergen, bureau voor performancemeting en vermogensbegeleiding in Eindhoven, www.Weygerbergen.com
en wat kunt u concluderen uit insidertradingcijfers?
stemt dat overeen met “Daarnaast is het vertrouwen van het bedrijfsleven torenhoog.” ?
QE I en II vloeien m.i. vnl in de aandelenmarkt en steunen de obligatiemarkt in de US, waar landen als China het laten afweten.
Aandelen kunnen verder omhoog omdat QE III in aantocht is. Het vertrouwen zou ook zichtbaar moeten zijn in goud…maar daar is niets van te merken!
De wereld hangt financieel van touwtjes aan elkaar (en dat staat grotendeels los van de echte economie). Toen Lehmann als schakel uit de ketting viel, moesten alle zeilen bijgezet worden….het systeem klapte bijna. Dat systeem staat nog steeds, alleen is het gat opgevuld met enorme bedragen die uit de massa is getrokken.
Ik twijfel er niet aan dat een volgende schakel het spoedig zal begeven, met mogelijk grotere gevolgen dan ten tijde van Lehmann.
voor mij rest de vraag: waar en wanneer is de maat vol en wat loopt er dan leeg?
als naar de insidertrading wordt gekeken, dan vind ik dat optimisme maar moeilijk te verklaren dan dat men ten alle tijde commercieel zal blijven en zich positief zal presenteren.
Overigens zit het probleem niet in de economie, maar m.i. in het stelsel. De ketting is zo sterk als de zwakste schakel. Lehmann toonde aan hoe fragiel dat stelsel is en lettende op de lapmiddelen die aangewend werden en worden, denk ik niet dat we nog heel lang hoeven te wachten op een volgende dominosteen die omvalt…
Overigens bereiken mij nu geluiden van banken die aanvullende aflossingen eisen van hypotheekhouders…is altijd te verklaren als logisch, of begrijpelijk, maar toont geen kracht van een sector die het smeersel voor de economie behoort te zijn. Als hypotheekgevers(huiseigenaren dus) er achter komen welke middelen banken kunnen aanwenden om aan geld te komen, dan weet ik wel wat er het consumentenvertrouwen staat te wachten!