Augustus is traditioneel de maand, dat de Europese politieke elite met vakantie gaat. De ene (Sarkozy) zoekt verpozing aan een strand van de Middellandse Zee en de ander (Rutte) gaat gezellig hossen op een dansfestijn. Als de kat van huis is, dan…. En dat is inderdaad gebeurd. Wereldwijd gingen de financiële markten omlaag en omlaag terwijl de snelheid van de daling geleidelijk toe nam. Pas toen het gerucht de markt in kwam, dat de kredietwaardigheid van Frankrijk ter discussie zou komen, schrokken Europese politici wakker uit hun vakantiesluimer.
Pleisters plakken
Voor Europese politici was de vakantie blijkbaar belangrijker dan de vinger aan de pols te houden bij de derde meltdown van de financiële markten in een periode van tien jaar. Het symboliseert ook de manier waarop zij de schuldencrisis tot nu toe hebben aangepakt: een pleistertje hier en een pleistertje daar, terwijl het onderliggende rottingsproces gewoon verder woekert. Politici willen er blijkbaar niet aan, dat Europa te kampen heeft met een wel zeer hardnekkige crisis die niet een-twee-drie voorbij is. Trouwens, de Amerikaanse politieke elite verdient evenmin een schouderklopje.
Men zocht een principieel conflict waar dat absoluut niet nodig was en in ieder geval zeer schadelijk uitwerkte. En de financiële markten zelf? Daar is de ratio ook zoek. In de VS begonnen invloedrijke marktpartijen als Goldman Sachs en JP Morgan te mekkeren over een nieuw stimuleringsprogramma, QE3. Dat heette goed te zijn voor de koersen, maar de stemmen op Wallstreet gingen er gemakshalve aan voorbij dat de effecten van QE 2, dat ongeveer een jaar geleden van start ging, voor de economie bijna verwaarloosbaar waren. Dat zet dan onmiddellijk vraagtekens bij het nut van een QE3, behalve dan dat het de koersen korte tijd ondersteunt. De financiële markten lijken daarmee verslaafd aan goedkoop geld en stimuleringsprogramma’s.
Bernanke, de baas van de Fed, heeft tot nu toe de lokroep van de sirenes van Wallstreet kunnen weerstaan. Hij beloofde wel, dat de rente de komende twee jaar onveranderd zou blijven, een zeer veel zeggende belofte. De bankpresident gaat er vanuit, dat het de komende jaren behelpen blijft met de Amerikaanse economie. Daar gaan de obligatiemarkten ook vanuit. Ondanks de recente downgrade van de Amerikaanse kredietwaardigheid, betaalt da Amerikaanse overheid slechts 0,9% voor schatkistpapier met een looptijd van vijf jaar. Deze niveaus doen heel erg sterk denken aan die in Japan. Al jaren gaan daar lage yields op schatkistpapier hand in hand met een zeer matig presterende economie.
Een nieuwe ijstijd
Gaan de VS, gaat Europa het Japanse voorbeeld volgen? Volgens Albert Edwards van Société Generale is dat beslist het geval. Edwards heeft naam gemaakt als ‘ beer’ toen hij in 1996 het thema ijstijd introduceerde ter verklaring van wat er in Japan aan de hand was. De Japanse economie van die dagen flirtte met deflatie en dat ging gepaard met een voortdurende lagere waardering voor aandelen.
Als reactie daarop vluchtten beleggers in schatkistpapier dat zodoende zijn waardering voortdurend zag oplopen. Economisch gesproken kenmerkt de ijstijd zich door langdurige periodes van (zeer) lage economische groei afgewisseld met korte oplevingen. Een ijstijd kan in principe heel lang duren, tot wel 15 jaar. Volgens Edwards is een Japanscenario voor de Westerse economieën bijkans onafwendbaar.
Figuur 1.
Klik op grafieken om te vergroten (openen in nieuw venster)
Volgens Edwards is de wereld sinds het ontploffen van de bubbel in 2000 in een bearmarket terecht gekomen. Bij elke recessie klappen waarderingen in. Er volgt wel weer herstel, maar het nieuwe niveau ligt zowel in 2003 als in 2009 ongeveer 50% lager dan het voorafgaande (zie Figuur 1). Edwards gaat ervan uit dat een nieuwe recessie in dit deel van de wereld onafwendbaar is, waarbij aandelenmarkten naar nieuwe ‘lows’ op zoek gaan. De trend sinds 2000 doortrekkend voorziet de strateeg van Société Generale een low die overeenkomt met
een S&P van 400. Het inklappen van waarderingen zal, evenals in Japan, de vraag naar schatkistpapier omhoog jagen met als gevolg een steeds duurdere obligatiemarkt. Dankzij de aanhoudende vraag naar schatkistpapier kan de yield op 10 jaars Amerikaans schatkistpapier dalen beneden 2%, zo denkt Edwards.
De derde fase in de ijstijd voor beleggers is in de visie van Edwards aangebroken. Het einde van de ijstijd is nabij, wanneer beleggers ervan uitgaan dat er aan de bestaande malaise niets meer te veranderen. Waarderingen zijn dan op een niveau terecht gekomen die sinds de jaren vijftig van de vorige eeuw niet meer gezien zijn (zie Figuur 2).
Als die niveaus werkelijkheid worden, dan is het tijd om afscheid te nemen van de obligatie en vol in aandelen te gaan. Dat kan nog wel even duren, omdat de neergang voortdurend onderbroken wordt door korte oplevingen a la Japan.
Tenslotte
De oorzaak voor de derde ijstijd is tweevoudig. In de eerste plaats zal China niet de verwachte sterke economie blijken te zijn, die voor redding zal zorgen. Het zal eerder een reus op lemen voeten blijken. In de tweede plaats zijn de schulden in het westen zo hoog, dat ze niet meer hanteerbaar zijn voor overheden en private sector. Stimuleren van de economie zal steeds meer een bot wapen blijken met als gevolg dat er op zijn best sprake zal zijn van een gezapig groeitempo.
Edward vreest voor de consequenties van zijn Japanscenario. In zijn visie droeg en draagt het Japanse volk als een collectief manhaftig de gevolgen van de economische ijstijd. Het is nog maar de vraag of zoiets in het individualistisch westen mogelijk zal zijn. Hoe zal de middenklasse in de VS en Europa reageren als zij beseft dat de economische stabiliteit onder de voeten wordt weg geslagen? De recente rellen in Londen kunnen dan wel eens een akelige voorafschaduwing blijken van wat komen gaat.
Dr. C.A.M. Wijtvliet
corwijtvliet@dekritischebelegger.nl
De auteur is zelfstandig gevestigd analist. Hij schrijft over uiteenlopende onderwerpen die de beleggingswereld raken. Daarnaast geeft hij lezingen en presentaties. De auteur is als partner verbonden aan De Weygerbergen, bureau voor performancemeting en vermogensbegeleiding in Eindhoven, www.Weygerbergen.com. Hij schrijft zijn columns op persoonlijke titel.
Start met Automatisch Beleggen
Het blijft maar doorgaan! Er lijkt geen einde te komen aan de koersstijgingen op de internationale aandelenbeurzen. Maar een waarschuwing lijkt toch op zijn plaats.
Wie de komende 10 jaar wil profiteren van trends in de technologiesector, kan in zijn assetallocatie niet om het Aziatische continent heen.
Wekenlang hebben wij gewezen op een grote beweging op de beurzen. Vandaag lijkt het zover.
Het is een tegeltjeswijsheid. Beurs en belegger kijken altijd over de problemen van vandaag heen naar de oplossing van morgen.
