Het weekblad Beleggers Belangen berichtte op de voorpagina van zijn meest recente editie dat “de beurs er niet meer in gelooft”. Enkele dagen later kopte het NRC Handelsblad op zijn voorpagina dat de “koersval het einde markeert van de aandelencultus”. Steeds meer artikelen in de financiële pers maken melding van het feit dat aandelenbeleggers de afgelopen 14 jaar geen cent hebben verdiend. Het gezegde dat een belegging in aandelen op de lange termijn altijd het meeste rendeert lijkt daarmee gelogenstraft. Allerlei sentiments indicatoren suggereren dat de meeste beleggers er na 2 jaar kredietcrisis de brui aan hebben gegeven en het bijltje er bij neer hebben gegooid. Niet zo vreemd na een volstrekt rampzalig beleggingsjaar 2008. Gevolgd door de slechtste start van een nieuw jaar sinds 1900 met een daling sinds de jaarwisseling van bijna 25 %. Nooit eerder startte een beleggingsjaar zo slecht.
De afgelopen 100 jaar hebben de markten twee keer eerder soortgelijke desastreuze baissemarkten gekend. Dat was in 1932 en in 1982. Er zijn de laatste tijd al genoeg vergelijkingen gemaakt met de beruchte Grote Depressie uit de jaren ’30. Laten we ons daarom beperken tot de baissemarkt van de jaren ’70 die eindigde met een bodem in 1982. Ook in 1982 werd een periode afgesloten waarin beleggers na maar liefst 16 jaar weer helemaal terug waren bij af. In 1966 tikte de Dow Jones-index na een jarenlange haussemarkt een – toenmalig – hoogtepunt aan van 995 punten. In 1982 bereikte deze index een bodem van 776 punten. In 1982 kwam het Amerikaanse weekblad Time met het inmiddels beruchte nummer met op de voorpagina de tekst “death of equities”. Zoals we allen weten bleek dat achteraf het startpunt te zijn geweest van de meest spectaculaire hausse aller tijden die pas in het jaar 2000 ten tijde van de internetluchtbel zijn einde zou bereiken.
Voor financiële historici zijn de media altijd een dankbare bron van informatie. Het blijkt steevast interessant wat uitgevers van dagbladen en tijdschriften de moeite waard achten om op hun voorpagina’s af te drukken. De voorpagina is tenslotte het uithangbord voor een krant of – tegenwoordig – een website. En uitgevers passen hun aanbod om commerciële redenen aan hun lezerspubliek aan. Zeker in een tijd waarin de strijd om de lezersgunst en de adverteerders groter is dan ooit. Zo heeft het weinig zin op de top van een haussemarkt met verhalen te komen over overgewaardeerde aandelen en toekomstige koersdalingen. Dat wil niemand horen. En verhalen over stijgende beurzen worden evenzeer genegeerd ten tijde van diepe malaise.
Zo versterken de media slechts een reeds bestaande trend waardoor zij de neiging hebben een naderend keerpunt volledig te missen. Het is ook om die reden dat zogenaamde contrarians – tegendraadse beleggers die kopen wanneer koersen laag zijn en verkopen wanneer ze hoog zijn – hun aandacht in dit soort periodes juist sterk richten op wat de media publiceren. Zo verklaarde sir John Templeton – een leerling van de in beleggerskringen hooggewaardeerde Benjamin Graham – dat tijden van groot pessimisme prima geschikt zijn om te kopen. En zo vertelde Warren Buffett – eveneens een leerling van Graham – recent in zijn nieuwsbrief dat optimisme de vijand is van beleggers en pessimisme hun vriend waarmee hij beleggers trachtte te verleiden aandelen te gaan kopen.
Wat kunnen we hiermee? De huidige golf van koersdalingen op de beurzen tonen aan dat beleggers terecht zijn gekomen in de capitulatiefase. Bij veel beleggers met een bewonderenswaardig groot uithoudingsvermogen – want anders zouden zij al lang niet meer in de markt zitten – lijkt de maximale pijngrens inmiddels bereikt. Vaak wordt een bodem gevormd door wat de Amerikanen zo mooi noemen een washout sale. Een nietsontziende totale uitverkoop op één of enkele dagen waarbij de beurs eerst volledig instort om vervolgens razendsnel weer op te veren. De bodemverkopers nadien in totale wanhoop achterlatend. Deze keer is er echter geen sprake van totale paniek maar hangt er een gelaten sfeer van volledige moedeloosheid over de beurzen. Om die reden zou de beruchte V-vormige bodem – zoals gemaakt bij een dergelijke washout sale – waar veel analisten op zitten te wachten wel eens nooit kunnen gaan komen.
Geen totale uitverkoop op de markt maar een sfeer van langzaam uitdovende interesse onder beleggers. Aanvankelijk maakt iedereen zich nog druk over het moment waarop de bodem zou moeten worden bereikt. Veel analisten buitelen over elkaar heen met koersdoelen waar dat zou moeten zijn. Maar volslagen uitgeput door een avalanche van koersdalingen maakt op een zeker moment vrijwel niemand zich daar meer druk om. En wanneer niemand zich er meer om bekommert is hij daar: het laagste punt. Veel kopers hadden daar willen toeslaan maar eenmaal bereikt zijn deze kopers in geen velden of wegen meer te bekennen. De meesten hebben inmiddels plaatsgenomen in de bezemwagen. In 1982 sloot het beruchte artikel in Time een jarenlange baissemarkt af en startte een enorme beurshausse. De cirkel is bijna rond. Zo’n veertig jaar geleden zong Jim Morrison reeds “The future is uncertain, the end is always near”. Hij was geen analist maar zanger van The Doors, maar gelijk had hij wel.
Jan-willem Nijkamp
Inmaxxa Vermogensbeheer
