Creditratings: hoe betrouwbaar?

Een ex-collega hoorde ik destijds voortdurend tegen zijn klanten zeggen dat hun portefeuille crisisbestendig was vanwege de obligaties in hun portefeuille. “Geen zorgen, uw inleg ontvangt u altijd terug en uw couponnetjes zorgen voor een gegarandeerd rendement van zo’n 6%.” Het laatste dat ik van deze ex-collega vernam is dat hij, heel gedreven,  tweedehands auto’s is gaan verkopen.

Basisprincipe

Even kort het basisprincipe van een obligatie. Een obligatie is een lening die door een bedrijf of overheid is uitgegeven. Niets meer en niets minder. Gedurende de looptijd ontvangt u jaarlijks een vaste vooraf vastgestelde rente, ook wel couponrente genoemd. Aan het eind van de looptijd ontvangt u de nominale waarde terug. Dit is de hoofdsom en dus niet noodzakelijkerwijs uw inleg! Het kan immers zijn dat u de obligatie tegen een hogere koers dan de nominale waarde hebt aangekocht.

Er bestaan in de markt talloze soorten obligaties, vaak zijn dat in min of meerdere mate  gecompliceerde structuren die echter allen voortkomen uit bovenvermeld basisprincipe.

Risico’s op obligaties

Wellicht hebt u ooit ervaren dat de rente op een specifieke obligatie niet meer werd uitgekeerd en uiteindelijk de obligatie niet werd afgelost. Dit kan voorkomen in het geval van een herfinanciering. De aflossing gebeurt dan tegen andere voorwaarden, waarbij die in de meeste gevallen wordt gespreid over een langere periode. In het geval van een faillissement gaat het om een volledig verlies van de nog te ontvangen rente en (een deel van) de hoofdsom.

Ratingbureaus

Om het risico van een specifieke bedrijfsobligatie of staatsobligatie te bepalen is het kennen van de kredietwaardigheid van de uitgevende partij dus essentieel. Nu is het, zeker voor een particuliere belegger, ondoenlijk om bij elk bedrijf of overheid in de boeken te duiken en zelfstandig de kredietwaardigheid vast te stellen. Daarom wordt er gebruik gemaakt van gespecialiseerde bedrijven, de zogenaamde kredietbeoordelaars of ratingbureaus. Deze ratingbureaus kennen een partij of een obligatie een score (rating) toe om de beleggers een indicatie te geven van de betrouwbaarheid van de uitgever en/of van de obligatie.

De drie grootste ratingbureaus zijn: Standard & Poor’s,  Moody’s en Fitch. De betrouwbaarheid van een bedrijf lezen beleggers dus af aan de toegekende rating. Maar hoe betrouwbaar zijn de ratingbureaus? De bureaus zijn immers commerciële instellingen en bedrijven betalen flink voor de aangevraagde rating. Dat daar een risico inzit is wel gebleken tijdens de kredietcrisis. Tal van risicovolle obligatiestructuren ontvingen ten onrechte het predikaat kredietwaardig.

Excuses

Vorige week bood Raymond McDaniel, de CEO van Moody’s, zijn excuses aan. Moody’s had de bubbel in de Amerikaanse huizenmarkt en de daaraan verbonden risico’s niet zien aankomen. Een nogal slappe manier om toe te geven dat de verstrekte ratings voor een fors aantal obligatiestructuren te hoog waren. Nou snap ik wel dat McDaniel niet ronduit kan zeggen dat Moody’s  zich door commerciële redenen heeft laten verleiden en daardoor te hoge ratings heeft afgegeven. De daaruit volgende claims zouden niet te overzien zijn.

Toezicht

Dat de AFM deze week bekend maakte dat als onderdeel van de hervorming van het financieel stelsel, de ratingbureaus in Europa onder toezicht komen te staan, is een welkome en logische stap. Waarschijnlijk zal per 1 januari 2011 het grootste deel van het toezicht op ratingbureaus overgaan in de nog op te zetten Europees brede toezichthouder ‘European Securities and Markets Authority.

Met deze maatregel zal het vertrouwen in de waarde van de ratings en daarmee in de obligatiehandel weer toenemen. Nuttig, want de handel in obligaties is heel wat anders dan de handel in tweedehands auto’s.

Edgar Samuel
Edgar Samuel Vermogensadvies