Aan het einde van de 20ste eeuw overheerste nog het optimisme. Het was nog slechts een kwestie van tijd voordat ‘honger’ voorgoed verdwenen zou zijn. Anno 2011 weten we dat dit optimisme ongefundeerd was. In het eerste decennium van de 21ste eeuw heeft de wereld weer kennis gemaakt me het fenomeen voedselrellen. Honger is terug op de politieke agenda en menig politicus beziet met zorg de berichtgeving over snel stijgende voedselprijzen.
Stand van zaken
Anno 2011 lijden ongeveer 1 miljard mensen honger. Ze hebben simpelweg te weinig te eten. Daarnaast is er een ongeveer even grote groep mensen die min of meer ondervoed zijn. Ze hebben wel te eten, maar de kwaliteit ervan laat zeer te wensen over. Tegenover deze twee groepen staat weer een groep die overconsumeert. Die overconsumptie is zo groot, dat obesitas een nieuwe volksziekte is geworden.
De oorzaak voor het oprukken van honger is voor een deel te wijten aan een falend landbouwsysteem. De groene revolutie van de tweede helft van de vorige eeuw heeft zijn tijd gehad. Niet langer stijgt de opbrengst per hectare. Daar is een veelheid van oorzaken voor aan te wijzen. De belangrijkste is wel dat de kwaliteit en de vruchtbaarheid van veel landbouwgrond terug loopt door bijvoorbeeld erosie en verzilting, maar ook door een groeiend tekort aan water om mee te irrigeren.
Bij ongewijzigd beleid zal het huidig landbouwsysteem imploderen en zal tegen 2050 honger zeer wijd verspreid zijn. Althans, dat staat te lezen in een recent Brits rapport, The Global Food and Farming Futures. Het falen van het huidige system is af te lezen aan de huidige snelle prijsstijgingen. Het rapport concludeert dat de prijzen de komende jaren alleen maar verder zullen stijgen. De prijs voor gangbare en onmisbare producten als graan, rijst en maïs kunnen de komende periode wel eens verdubbelen.
Een nieuwe strategie
Het rapport bepleit een nieuwe strategie die verder gaat dan de gebruikelijke oplossing van meer technologie en wetenschap of van meer handel en hogere prijzen. De landbouw moet verduurzamen en dat betekent dat de productie omhoog moet zonder dat het milieu aangetast wordt en liefst ook zonder een verhoogd gebruik van kunstmest. Dat wil weer niet zeggen dat organische landbouw het antwoord is. Dat is een gevaarlijke illusie, want het lost het probleem van de dalende opbrengsten niet op. In tegendeel, het verergert dat probleem. Het rapport pleit daarom voor een integrale benadering die reikt van producent tot consument. Organische landbouw kan misschien wel in de ontwikkelde landen, maar voor Afrika en Azië is het verstandig om niet op voorhand genetisch gemodificeerde landbouw uit te sluiten. Het rapport pleit voor een versnelling van de investeringen in de landbouw. Er moet meer kennis en kapitaal naar de boeren. Zo kan het kennisniveau van de boer in de opkomende markten omhoog en kan door een betere toegang tot krediet kan er meer in de verbetering van het productieproces geïnvesteerd worden.
Maar niet alleen het primaire productieproces vraagt om investeringen, er moet ook meer aandacht komen voor de infrastructuur. Het distributienetwerk moet verbeteren, zodat voedsel sneller van de producent naar de consument kan. Ongeveer 30% van de wereldwijde oogsten verrot op het land, omdat er geen goed wegenstelsel is met de daarbij behorende vrachtwagens. De verwende westerse consument zou ook minder moeten verspillen.
Het rapport is gelukkig niet moralistisch van toon. Het pleit er niet voor dat de westerse consument zijn consumptief gedrag gaat veranderen en bijvoorbeeld stopt met vlees eten. Dat zal niet gebeuren en het is ook beter te accepteren dat in de succesvolle Opkomende Landen de nieuwe middenklasse een ‘westers consumptiepatroon’ wenst en zal nastreven.
De auteurs van het rapport pleiten wel voor het afbouwen van landbouwsubsidies in de EU en ze verwerpen tolmuren en tarieven. Landbouwprotectionisme jaagt de prijzen onnodig op. Dat is een van de belangrijke lessen uit de jaren 2007/08. Vrijhandel is nog steeds de beste manier om de benodigde spullen van A naar B te krijgen. De landbouwsector in de EU zou er goed aan doen meer duurzaam te gaan produceren. Dat kan nu prijzen structureel op een hoger niveau komen te liggen.
Tenslotte
De kracht van het rapport is zijn veelzijdigheid. Het doet reeksen van aanbevelingen die de komende twintig jaar ten uitvoer gebracht moeten worden. Er zijn geen gemakkelijke oplossingen en er zal veel, heel veel nieuw landbouw beleid gemaakt moeten worden. De nadruk op praktische oplossingen voorkomt, zoals gezegd, een moralistische toonzetting. Die praktische insteek spreekt ook uit de vraagtekens die het rapport zet bij de belangstelling van de belegger voor de landbouw. Zal speculatie op de termijnmarkten niet tot onnodige prijsstijgingen leiden? Over verbieden spreekt het rapport niet. Dat doet het evenmin als het vraagtekens zet van de huidige praktijk van landjepik, waarbij het ene land grote stukken landbouwgrond in een ander land inneemt. Dit landjepik verhindert dat het getroffen land zelf voldoende voorraden kan aanleggen.
The Global Food and Farming Futures is een recht voor zijn raap rapport. Het huidige system van voedselproductie is aan het einde van zijn cyclus gekomen en er is nog geen duidelijk alternatief. Het is zoeken en aftasten. En totdat er een goed alternatief gevonden is, zullen prijzen eerder de neiging hebben om te stijgen dan om te dalen. Ja, de vis zal weer duur betaald worden.
Dr. C.A.M. Wijtvliet
corwijtvliet@dekritischebelegger.nl
De auteur is onafhankelijk financieel analist. Hij is tevens partner bij De Weygerbergen, bureau voor performancemeting en vermogensbegeleiding in Eindhoven, www.Weygerbergen.com
Start met Automatisch Beleggen
De terugkeer van de inflatie is geen verrassing en de geldontwaarding zal aanhouden vanwege het bijdrukken van geld door centrale banken, de afgelopen jaren.
Grondstoffen zijn al maanden gevraagd op de beurzen. Welke zijn het meeste kansrijk ?
Het mag eigenlijk geen verrassing heten! De landbouw is naar alle waarschijnlijkheid het gevoeligst voor klimaatverandering.
De grondstoffenmarkt zal verder zal in 2020 verder kunnen herstellen. Het lijkt zich een ‘perfect storm te ontwikkelen voor deze beleggingscategorie.
