En toen waren er nog vier…

De verlaging van de rating van negen Europese landen door Standard & Poor’s afgelopen vrijdag heeft het aantal AAA-landen in de eurozone teruggebracht tot vier. Duitsland, Nederland, Finland en Luxemburg resteren – voorlopig (!) -als sterke euro-kernlanden. Opvallend is de waarschuwing van S&P dat een aanpak die alleen gebaseerd is op bezuinigingen de oplossing van de schuldencrisis niet dichterbij brengt.

De relatieve rust rond de schuldencrisis van de afgelopen weken lijkt dan ook weer voorbij. Ook de stukgelopen onderhandelingen van de banken met Griekenland spelen hierbij een rol.

De downgrading door S&P heeft consequenties op allerlei terreinen: de financieringsmogelijkheden voor het Europese noodfonds ESFS, de politieke toekomst van de Franse president Sarkozy en de bezuinigingsmaatregelen die het kabinet Rutte moet nemen.

Naar de mening van S&P zijn “de beleidsinitiatieven die door de Europese politici in de afgelopen weken zijn genomen onvoldoende om volledig de voortdurende systeemspanningen in de eurozone aan te pakken”.  Niet alleen zijn de ratings van negen euro-landen verlaagd, maar ook zijn bij 14 de vooruitzichten op een verlaging nu negatief (Uitzondering: Duitsland en Slowakijë).

Het pijnlijkst is het kwijtraken van de AAA-status voor Frankrijk en Oostenrijk. Ongetwijfeld speelt voor dit laatste land ook de onrust in Hongarije mee, alhoewel S&P dit niet met zoveel woorden noemt. De geplande uitbreiding van de financieringscapaciteit van het ESFS, de European Financial Stability Facility, komt in gevaar.  De EFSF zelf heeft een AAA-status die voor 40% afhangt van Frankrijk en Oostenrijk (€ 180 mrd van de beschikbare € 300 mrd). De keuze die open staat is het accepteren van een lagere rating van het ESFS (met hogere leenkosten) of hogere garantiebedragen moeten worden toegezegd door Duitsland, Nederland, Finland en Luxemburg.

In de onderstaande tabel staat de ontwikkeling van de rating voor zestien euro-landen (excl. Griekenland) zoals S&P die afgelopen vrijdag bekendmaakte. 

Rating List S&P

N.B.–This does not include all ratings affected

In Frankrijk staan dit jaar presidentsverkiezingen voor de deur. De populariteit van de huidige leider is al tot een dieptepunt gevallen  en zal met deze downgrading een verdere schok gekregen hebben. De enige uitweg die Sarkozy openstaat is verder hervormen, maar daarmee kan de populariteit van zijn tegenstanders, de socialist Francois Hollande en de populiste Marine Le Pen groeien. Beiden zijn tot nu toe in hun opstelling veel minder pro-Europa dan Sarkozy en dat zal de financiële markten niet ontgaan.

Het ratingbureau zegt in zijn toelichting dat de Europese beleidsmakers  onvoldoende de systeemspanningen proberen op te lossen. Daaronder wordt verstaan: 1) krappere kredietvoorwaarden, 2) hogere risicopremies voor emittenten inde eurozone, 3) een gelijktijdige poging van huishoudens en overheden om schulden af te bouwen, 4) zwakkere groeivooruitzichten en 5) de voortdurende onenigheid tussen de politici over de aanpak van de crisis.
De politici doen er niet kortom niet genoeg aan en trekken de verkeerde conclusie: namelijk dat de oorzaak alleen maar ligt in te grote begrotingstekorten in de periferie van Europa. S& P wijst erop dat ook de verschillen in concurrentievermogen tussen de kern en de periferie zeer belangrijk zijn: “As such, we believe that a reform process based on a pillar of fiscal austerity alone risks becoming self-defeating, as domestic demand falls in line with consumers’ rising concerns about job security and disposable incomes, eroding national tax revenues “.

Agatha Christie’s liedje over de Tien Kleine Negertjes hield niet bij vier op. Voor Nederland, Finland en Luxemburg is de outlook negatief geworden, hetgeen toch wel verrassend is. S&P wijst op het gevaar dat de schuldencrisis de Nederlandse economie kan raken en de begrotingsdoelstellingen dan uit zicht verdwijnen. Wij kunnen daaraan toevoegen dat de kwestie van de grote particuliere hypotheekschulden hierbij ook fors kunnen gaan meespelen als de economie in een neerwaartse spiraal terechtkomt.
Al met al lijkt het kabinet Rutte wel gedwongen te worden om verder te bezuinigen ook al zou een bredere aanpak met de nadruk op hervormingen, ook in Europees verband, de voorkeur hebben.

De leiders van de eurozone zullen zich er nu eerst op moeten richten om op de top van 30 januari een doortimmerd europact te presenteren, dat het toezicht op de begrotingszondaars goed regelt.

De afgelopen weken waren er positieve signalen in de schuldenproblematiek.De nieuwe regeringen in Spanje en Italië zijn voortvarend op weg gegaan om tekorten terug te dringen en hervormingsvoorstellen in de parlementen aan te dragen. Dit wekte vertrouwen en de veilingen van staatspapier vorige week verliep relatief soepel, juist in een periode waarin talloze andere instellingen en bedrijven naar de kapitaalmarkt komen.

De actie van S&P geeft aan dat echter de weg naar de oplossing van de crisis nog lang is.

Franke Burink
Castanje Vermogensbeheer