Gisteravond om 18.00 uur stipt sloten de stembureaus en koos Duitsland een nieuwe Bondsdag. De voorlopige eindresultaten tonen de SPD met 25,7%, net voor de CDU met 24,1%, gevolgd door de Groenen (14,8%), de FDP (11,5%), de AfD (10,3%) en links (4,9%).
Er zijn veel aanwijzingen dat de coalitieonderhandelingen zwaar zullen worden. Nooit eerder waren er zoveel opties, zelden hebben de partijen hun keuze voor coalitiepartner zo open gehouden – een coalitie tussen SPD, FDP en de Groenen (de zogenaamde Ampel-coalitie wat “verkeerslicht” betekent vanwege de kleuren van de betrokken partijen) , of CDU/CSU, FDP en de Groenen (de zogenaamde Jamaica-coalitie) of grote coalitie van CDU/CSU en SPD – alles lijkt momenteel mogelijk.
Op dit moment denken we dat een Jamaica-coalitie het meest waarschijnlijk is. De CDU/CSU en de FDP zouden grote delen van hun economisch en financieel beleid kunnen uitvoeren en de Duitse middenklasse kunnen kalmeren door voor eens en voor altijd het spook van vermogensbelasting te elimineren, vooral omdat de haalbaarheid ervan in de praktijk hoe dan ook twijfelachtig is tegen de achtergrond van het principe van gelijkheid. Echter, er zouden concessies moeten worden gedaan in het sociaal beleid, bijvoorbeeld door een minimumloon van twaalf euro af te spreken, en tegelijkertijd veel ambitieuzere klimaatdoelen te stellen, bijvoorbeeld in de vorm van een eerdere exit uit het gebruik van bruinkool. Kortom: de CDU/CSU en de FDP als ruggengraat van de Duitse economie, de Groenen als klimaatredders en groen geweten – een win-winsituatie voor alle betrokkenen.
Maar een “stoplicht” zou ook mogelijk zijn. Olaf Scholz heeft meerdere malen publiekelijk benadrukt dat hij zich een coalitie met de Groenen goed kan voorstellen. De linkervleugel van de SPD rond Saskia Esken en Kevin Kühnert zal naar verwachting echter geen grote concessies doen aan de FDP. Tegelijkertijd wordt Christian Lindner (FDP) nooit moe van het benadrukken dat er bij hem geen verschuiving naar links zal plaatsvinden. Hoe hij dit in een linksgroene regering wil bereiken, blijft de vraag. Het feit dat Christian Lindner van plan is het ambt van minister van Financiën over te nemen, zal de onderhandelingen waarschijnlijk nog moeilijker maken. Al met al zien we een klein voordeel voor Jamaica ten opzichte van de verkeerslichtcoalitie.
We achten een heropleving van de grote coalitie met de CDU/CSU als junior partner onwaarschijnlijk. Bij twijfel zal de CDU/CSU na 16 jaar regering de komende legislatuur gebruiken voor regeneratie om over vier jaar weer volop aan de slag te kunnen. Hetzelfde geldt voor een coalitie van CDU/CSU, SPD en FDP (de zogenaamde “Duitse” coalitie vanwege de gelijkenis met de Duitse vlag). De SPD zal het waarschijnlijk moeilijk vinden om haar politieke doelen te bereiken en zich naast de liberalen en conservatieven te profileren. Zoals de zaken er nu voorstaan, zijn alleen rood-groen, rood-rood-groen, zwart-groen en AfD-deelname aan de regering uitgesloten of hoogst onwaarschijnlijk.
Vooruitzichten voor de financiële markten
En wat doen de financiële markten? Ze zijn totaal niet onder de indruk van de opwinding rond de Bondsdagverkiezingen. Nadat de DAX vrijdag circa 0,7 procent lager sloot op 15.530 punten, worden de futures voor de beursopening weer circa 0,60 procent hoger verhandeld. Dat komt waarschijnlijk vooral doordat de door de economie gevreesde rood-rood-groene coalitie uiteindelijk net te kort kwam. Desalniettemin moeten beleggers, tegen de achtergrond van de nog volledig open coalitieonderhandelingen, voorbereid zijn op meer volatiele tijden. De rente op 10-jarige Bunds is de afgelopen week fors gestegen als gevolg van de op handen zijnde afbouw van de obligatieaankopen door de Amerikaanse Federal Reserve, maar ook hier wijzen de Bund-futures op weinig beweging. De EUR/USD lijkt voorlopig steun te hebben gevonden op 1,17.
Op dit moment spreekt veel in het voordeel van een Jamaica-coalitie. Enerzijds zijn de raakvlakken tussen de Groenen en de CDU/CSU groter dan tussen de FDP en de SPD, anderzijds heeft de SPD niet langer het onderhandelingsvoordeel na de afwijzing van de rood-rood-groene coalitie en de FDP mist de dreiging van een linkse alliantie en dus de rechtvaardiging voor een verkeerslichtcoalitie. Maar hoe een regeringsalliantie er uiteindelijk ook uit zal zien, één ding is zeker:
Duitsland staat op een kruispunt en de toekomstige regering zal de toekomst van het land beslissend vormgeven. Vrijwel alle partijen hebben de oorzaak van digitalisering en klimaatverandering opgepakt. Als het toekomstige kabinet de juiste randvoorwaarden weet te scheppen, beide moeten fungeren als een extra turbo om de transformatie van de economie te bevorderen en Duitsland klaar te maken voor de toekomst. Ook de kapitaalmarkten zouden hiervan moeten profiteren.
Door Dr. Tobias Burggraf, Portfolio Manager bij Ethenea Independent Investors SA
Start met Automatisch Beleggen
Is economie een wetenschap? Ik heb mijn twijfels.
Staat de wereld een herhaling van de ineenstorting van het Long Term Capital Management in 1998 te wachten?
Het valt niet mee om vandaag de dag centrale bankier te zijn. Sinds de crisis van 2008 waarschuwen de bankiers dat grote bedrijven een te grote schuldenlast op hun schouders hebben genomen.
Wat is de overeenkomst tussen wc papier en staatsobligaties? Beide zijn het object van irrationeel menselijk handelen.
