In 2003 introduceerde Jim O’Neill (Goldman Sachs) de term BRIC (Brazilië, Rusland, India en China); de vier grootste opkomende economieën na de G7. In de oude originele samenstelling is de G7 inmiddels achterhaald. China is, na de Verenigde Staten, uitgegroeid tot de grootste economie ter wereld, terwijl de gevestigde economieën aan het afbrokkelen zijn. BRIC staat voor groei, maar ook voor groeistuipen, waar vooral Brazilië momenteel mee te kampen heeft.
Economische glijvlucht
In 2010 groeide de Braziliaanse economie nog met 7,5% om vervolgens terug te zakken tot 2,5% in 2011. De verwachting voor 2012 is een verdere afzwakking tot circa 1,5%. Voor 2013 wordt een herstel verwacht tot 3%. De economische glijvlucht zorgt voor hoofdbrekens en een wijzende vinger richting de Verenigde Staten.
Quantitative Easing (QE)
De stimuleringsprogramma’s van de Amerikaanse economie in de vorm van Quantitative Easing (QE) 1, 2 en 3 geeft Brazilië juist een extra zet in de verkeerde richting. Goedkope dollars kunnen via QE Brazilië instromen, waardoor de Braziliaanse Real sterker wordt en vervolgens de exportpositie van het land aantast.
Monetaire tsunami
De QE-programma’s hebben er al toe geleid dat President Rousseff het woord “monetaire tsunami” en de Minister van Financiën Mantega het woord “valutaoorlog” in de mond hebben genomen. Rousseff doet er nu alles aan om de binnenlandse economie te beschermen met allerlei maatregelen in de vorm van overheidsinterventies.
Overheidsbemoeienis
In dit geval staat interventie synoniem voor overheidsbemoeienis, oftewel het nemen van maatregelen, die tot doel hebben de concurrentiepositie van Brazilië te verbeteren en de economie te stimuleren. Maar alle voorgaande stimuleringsmaatregelen ten spijt: de Braziliaanse regering slaat nu door in haar drang naar groeiherstel, aldus de professionele beleggers.
Protectionisme
Naar aanleiding van de afname in economische groei en ter stimulering hiervan, heeft de Braziliaanse Centrale Bank (BCB) haar belangrijkste rentetarief (SELIC) in tien achtereenvolgende stappen verlaagd met 525 basispunten tot 7,25%. Deze renteverlagingen hadden moeten leiden tot een opleving van de industriële productie en de economische groei, maar dit is tot op heden niet het geval. Sterker nog, de productie is afgenomen.
Groeidiscrepantie
De rente- en belastingverlagingen hebben wel geleid tot een toename van de consumentenbestedingen, waardoor er een zogenaamde groeidiscrepantie ontstaat. Dit betekent een afzwakkende economie met
toenemende consumentenbestedingen. Naast de monetaire verruiming door de Centrale Bank heeft de overheid meerdere maatregelen genomen om te zorgen dat Brazilië geen dumpmarkt wordt voor goedkope
producten uit de Verenigde Staten en China.
Protectionistische maatregelen
Er zijn belastingen doorgevoerd op auto’s die voor meer dan 40% bestaan uit geïmporteerde onderdelen, tariefsverhogingen op honderden producten uit het buitenland. Deze protectionistische maatregelen hebben tot frustratie geleid bij de Amerikanen.
Toename van de inflatie
Naast het eigen land beschermen tegen het buitenland, heeft Brazilië ook te maken met binnenlandse problemen. De hoge loonkosten, lage productiviteit, slechte infrastructuur en hoge belastingen zullen zorgen voor een (sterke) toename van de inflatie mocht de economie gaan herstellen. Om dit tegen te gaan heeft de overheid de loonbelasting en rentetarieven voor bedrijven verlaagd in verschillende sectoren (financiële, energie, telecom).
Benzineprijzen kunstmatig laag
Daarnaast bemoeit de overheid zich met Petrobrás om de benzineprijzen kunstmatig laag te houden, waardoor de inflatie niet wordt beïnvloed. Bij Vale (basismaterialen) werd het management vervangen door de overheid, terwijl Vale technisch gezien niet een overheidsbedrijf is. Doordat de Centrale Bank haar belangrijkste rentetarieven verlaagde, moesten de banken hun rentetarieven verlagen.
Telecomautoriteit
Telecombedrijven kregen het ook voor de kiezen, nadat Anatel, de federale telecomautoriteit, verbood om nieuwe verkoopacties op te zetten door de bedrijven Tim Participacoes en Telefonica Brasil. Verder presenteerde Anatel nieuwe plannen om de concurrentie in de sector te vergroten. Maar de “big bang” interventie kwam vorige maand toen de overheid met de private elektriciteitsbedrijven om de tafel zat en overeenkwam dat de tarieven met gemiddeld 20% omlaag moesten.
Handelskosten met Brazilië
Zowel particulieren als bedrijven juichten de maatregel toe, die echter een nachtmerrie is voor beleggers. De aankondiging zorgde voor een meltdown in elektriciteitsaandelen van 30% in één dag. Al deze maatregelen moeten er ook voor zorgen dat de zogenaamde custo Brasil (de handelskosten met Brazilië) lager worden, zodat de concurrentiepositie verbetert. Op dit moment bezet Brazilië de 130 ste plaats in de Doing Business Index, nog net voor Nigeria (131) en India (132).
2012: een verloren beursjaar
De groeivertraging in China, waardoor de wereldwijde grondstofprijzen onder druk kwamen te staan, en alle overheidsmaatregelen hebben de Bovespa Index en de IBX-50 Index (São Paulo Stock Exchange 50 Index) geen goed gedaan. Tot op heden is de Bovespa Index met 0,9% gedaald en noteert de IBX-50 in 2012 nog een plus van 2,5%. Beide gemeten in lokale valuta. Ten gevolge van de depreciatie van de Braziliaanse Real ten opzichte van de euro en de dollar staat de IBX50 Index 8% en de Bovespa Index 11% lager, gemeten in eurotermen.
Petrobrás en Vale
De overheidsmaatregelen treffen de bedrijven die een hoge weging hebben in deze indices. Dit betreft grote bedrijven zoals Petrobrás en Vale en de bancaire, telecom- en nutsbedrijven. Deze bedrijven en sectoren maken voor 60% deel uit van de IBX-50 Index en de Bovespa Index. Veel beleggers hebben hierdoor forse verliezen geleden en likken nu hun wonden. Zij richten zich nu meer op de kleinere bedrijven en sectoren die niet getroffen worden door de maatregelen, zoals transport, papier, detailhandel en winkelcentra. 2013 zal een uitdagend beursjaar worden. Dit geldt vooral voor de bedrijven die te maken hebben met de overheidsmaatregelen. Kunnen zij hun winstgevendheid en het vertrouwen van beleggers terugwinnen?
Intereffekt Investment Funds N.V.
Auteur: Johan Smit, Portfolio Manager, MSc
