Het belangrijkste nieuws van de afgelopen week was het aftreden van premier Yukio Hatoyama. Daarmee maakt Japan zich op voor de vijfde premier in vier jaar tijd. Het was de kortste termijn van een premier sinds de twee maanden durende premierschap van Tsutomu Hata in 1994.
De Democratische Partij van Japan (DPJ) van Hatoyama zorgde 9 maanden geleden voor een politieke aardverschuiving door de Liberalen (LDP) van de troon te stoten. De LDP had daarvoor bijna 55 jaar achtereen geregeerd. Hatoyama wist de kiezers te bekoren met de belofte om de bureaucratie aan te pakken en de consumenten meer koopkracht te geven. Zijn populariteit is echter sinds zijn aantreden in rap tempo gekelderd van een supportpercentage van 71% naar 17% (Bron: Asahi).
Dit is in gang gezet na een financieel schandaal, waarbij de moeder van Hatoyama naar verluidt 12 miljoen dollar aan zoonlief had gedoneerd om campagne te voeren. Aangezien dit niet volgens de regels was gebeurd moest Hatoyama 600 miljoen yen ($ 6,6 miljoen dollar) aan de belasting terugbetalen.
Daarnaast deed hij de belofte om een Amerikaanse legerbasis te sluiten op het subtropische eiland Okinawa. De eilanders ergerden zich al jaren groen en geel aan de Amerikanen die voor veel overlast zorgden. Vorige week trok Hatoyama onder druk van Obama deze belofte in. Het beste wat hij kon doen was de basis verplaatsen naar een rustiger gedeelte van het eiland, maar dat plan werd met gejoel ontvangen.
Een van de coalitiepartners, de kleine Sociaal–Democratische Partij (SDP) weigerde het plan te ondertekenen en stapte uit de regering. Met de Hogerhuisverkiezingen in aantocht in juli zat er voor Hatoyama niks anders op dan de handdoek in de ring te gooien om te redden wat er te redden valt. De meerderheid in het Hogerhuis staat namelijk op het spel.
Yes we Kan!
Voor de duidelijkheid, met het aftreden van Hatoyama is de regering niet gevallen. De DPJ blijft aan de macht vanwege de meerderheid in het Lagerhuis. Vrijdag heeft de DPJ de huidige minister van Financiën, Naoto Kan, aangewezen als nieuwe premier. De 63-jarige Kan heeft een universitaire graad in toegepaste natuurkunde en is tevens octrooigemachtigde. Hij is uitvinder en patenthouder van een scorecalculator voor het Chinese strategiespel Mahjong. In de media wordt Kan ook wel “Ira-Kan” genoemd, vanwege zijn woede-uitbarstingen. In 2004 is Kan in opspraak geweest, omdat hij de betaling van zijn pensioenpremies was “vergeten”.
De verkiezingen in juli voor het Hogerhuis zijn belangrijk omdat de DPJ op dit moment 122 van de 242 zetels heeft, een nipte meerderheid. Wanneer in juli deze meerderheid wordt verloren, wat waarschijnlijk is, zal een groot deel van de macht van de regering verloren gaan. Het Hogerhuis kan namelijk wetsvoorstellen vanuit het Lagerhuis blokkeren. Wanneer de oude machthebbers van de LDP weer een meerderheid in het Hogerhuis bezitten zullen ze met alle plezier van de wereld de wetsvoorstellen van de DPJ dwarsbomen. Een dergelijke impasse zal de hervormingen waarop de Japanners hadden gehoopt in de ijskast doen belanden.
Kan heeft vrijdag in zijn speech gezegd dat hij de belangrijkste beleidsdoelen van Hatoyama wil voortzetten, zoals het verbeteren van het sociale vangnet, aanpakken van de bureaucratie en een buitenlandbeleid dat minder afhankelijk is van de VS. De allereerste taak is echter het vertrouwen van de kiezers terug te winnen, aldus Kan.
Markten & Rendement (vr 28 mei t/m do 3 juni)
- De Nikkei index steeg deze week met 1,36%. De bredere Topix steeg met 1,10%.
- De yen daalde 1,06%, waardoor de Topix in euro’s gemeten 0,04% steeg.
- De intrinsieke waarde van Japanse Warrants steeg van 1,50 naar 1,52 euro (+1,33%).
De impact van deze premierwissel op de beurs is in eerste instantie positief. Kan staat bekend als voorstander van een zwakke yen en dat is goed voor exporteurs. Daarnaast is hij waarschijnlijk meer voortvarend dan Hatoyama in het terugdringen van de staatsschuld. Dit is voor beleggers een belangrijk punt aangezien de staatsschuld van Japan 200% van het BBP bedraagt, het hoogste van alle ontwikkelde landen.
Het is de vraag of Kan uiteindelijk een verandering in gang kan zetten in de Japanse politiek. Hij is minder charismatisch dan Hatoyama en zoals gezegd zal het verliezen van een meerderheid in het Hogerhuis zijn partij vleugellam maken. De soundbite “yes we Kan!” moet daarom met een korrel zout worden genomen.
Marco Balk
Intereffektfunds
