Obligaties voor beginners

Bij iedere vorm van beleggen draait het om de balans tussen het risico, dat de belegger bereid is te lopen en het potentiële rendement. Het risico bestaat eruit, dat de belegger zijn inleg geheel of gedeeltelijk verliest. Het rendement bestaat uit je verdienste op de inleg. De balans tussen rendement en risico wordt door meerdere factoren bepaald. Daarbij kan men denken aan het soort belegging, de uitgevende partij, de staat van de economie en de cyclus op de financiële markten. Als vuistregel geldt, dat iemand die een hoger rendement wil behalen meer risico moet lopen. Het omgekeerde is ook waar. Wie weinig risico wil lopen, moet genoegen nemen met een laag rendement.

Figuur 1 De veiligste staatsobligatie ter wereld

De communis opinio is, dat beleggen in obligaties minder risicovol is dan in aandelen. Het rendement is weliswaar lager, maar de inkomstenstroom is stabieler. Echter, die oude zekerheid is ook niet meer zo zeker. De omvang van de wereldwijde obligatiemarkt verslaat die van de aandelenmarkten met lengten. De geschatte omvang gaat het bedrag van $ 90 biljoen te boven (schatting Pimco). Op deze gigantische markt is uiteraard ruimte voor heel innovatie. Dankzij die innovaties kunnen rendementen hoger gaan uitvallen maar tevens nemen dan ook de risico’s toe. In de aanloop naar de crisis van 2008 is die waarheid onbarmhartig aan het licht gebracht.

Wat is een obligatie?

Een obligatie is in feite niet veel anders dan een lening, verstrekt door de koper aan de uitgevende partij. Elke belegger die een staatsobligatie koopt, verstrekt een lening aan de overheid. De koper ontvangt voor zijn lening een vergoeding, de couponrente en op de vervaldatum (de afloop van de lening) ontvangt hij de hoofdsom terug. De hoogte van de vergoeding, de couponrente, hangt voor een belangrijk deel af van de looptijd van de lening. Hoe langer de looptijd is, hoe hoger de vergoeding. Een lening met een looptijd van 30 jaar vraagt om een andere vergoeding dan die voor een lening van 3 jaar. De kans, dat er in een periode van 30 jaar negatieve ontwikkelingen zijn, die de uitgevende partij verhinderen om zijn verplichtingen na te komen, is nu eenmaal groter dan over een periode van 3 jaar. Er zijn trouwens nog andere factoren, die de hoogte van de vergoeding mede bepalen. Zo is er de kwaliteit van de uitgevende partij. Als die laag is, dan groeit de kans dat de hoofdsom nooit terugbetaald wordt. Kredietbureau ’s zoals Moody’s en S&P beoordelen de kredietwaardigheid van uitgevende partijen, zowel die van overheden als van bedrijven.

Prijsvorming en renterisico

De handel in obligaties vindt grotendeels plaats op de zogeheten secondaire markt. Hier treffen elkaar vraag en aanbod. De prijs van een obligatie wordt eerst en vooral bepaald door de hoogte van de couponrente. Dat betekent, dat de prijs van een obligatie stijgt, als de rente op de markt gaat dalen. Dat betekent dat de couponrente van nieuw uit te geven obligaties lager is dan die van eerder uitgegeven obligaties. Wie die obligaties met een hogere couponrente wil kopen, zal daar een premie voor moeten betalen. De prijs van de obligatie stijgt. Het omgekeerde is dan uiteraard ook waar. Als de rente gaat stijgen, boeten oudere obligaties aan waarde in, omdat hun rentevergoeding lager is. Willen beleggers deze obligaties met succes aanbieden op de secondaire markt, dan moet de prijs omlaag als vergoeding voor de lagere couponrente.

Figuur 2 Prijs en couponrente bewegen in tegenovergestelde richting

In zijn algemeenheid geldt, dat zeker op de kortere termijn een dalende rente de waarde van een obligatieportefeuille verhoogt en een stijging van de rente de waarde van die portefeuille verlaagt. Obligatiebeleggers moeten zich daarom goed bewust zijn van het renterisico van een obligatieportefeuille.
Op de langere termijn is het beeld wat genuanceerder. Dan kan zelfs bij een stijgende rente de waarde van de portefeuille stijgen. Voorwaarde is wel, dat de houder van de portefeuille vrijvallende hoofdsommen opnieuw belegt in nieuwe obligaties met een hogere couponrente. Dat betekent ook, dat over een langere termijn de waarde van de portefeuille daalt bij een aanhoudende rentedaling als de portefeuille houder de vrijgevallen hoofdsommen opnieuw belegt in obligaties met een steeds lagere couponrente.

Duration

Voor een obligatiebelegger, die zich bewust is van het renterisico, kan het interessant zijn te weten of te kunnen inschatten hoe groot de rentegevoeligheid van zijn obligatieportefeuille is. Die gevoeligheid valt te berekenen met behulp van de duration. Bij de berekening van de rentegevoeligheid komen aspecten als looptijd, rendement en coupon en nog andere factoren aan bod.

Als vuistregel geldt, dat naarmate de duration van een obligatie langer is, de gevoeligheid voor renteveranderingen groter is en dus ook de prijsfluctuaties! Onderstaand gesimplificeerd voorbeeld maakt dat duidelijk:

Figuur 3 Duration en risico

De les voor de risico-averse belegger is, dat hij beter kan kiezen voor obligaties met een korte looptijd om mogelijke fluctuaties te voorkomen. Wie minder avers is en gelooft dat rentes in de toekomst verder gaan dalen, zal voor een lange duration kiezen om ten volle te kunnen profiteren van de rentedalingen. Natuurlijk zijn hier ook weer nuanceringen op zijn plaats. Duration zegt niets over de kredietkwaliteit van de uitgevende partij en dus ook niets over de mogelijkheid van default!

Gratis nieuwsbrief

ER Capital biedt wekelijks tips voor beleggers. Schrijf u nu vrijblijvend in op hun gratis nieuwsbrief.

Dit is een opinie van ER Capital en het mag niet worden opgevat als beleggingsadvies of uitnodiging om te gaan beleggen. In het verleden behaalde rendementen bieden geen garantie voor de toekomst. De redactie heeft geen positie in de genoemde effecten. Op dit artikel is onze disclaimer van toepassing.