Is economie een wetenschap. Je zou haast gaan denken van niet. Als we de sombere bespiegelingen van het centraal planbureau moeten geloven, dan stijgt de werkloosheid in ons land in de loop van 2010 naar een niveau van 675 000 ofwel bijna 9% van de beroepsbevolking. Een paar maanden geleden beloofde het CPB nog een niveau van werkloosheid van 800.000 ofwel ruim 10% van de beroepsbevolking. Aan het einde van september waren er 398.000 werklozen. In de komende 15 maanden moet de werkloosheid met 277.000 groeien om op het streefgetal van het CPB uit te komen.
Verborgen werkloosheid
Volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek is de werkloosheid in 2009 per maand gemiddeld met 13 000 gestegen. Er wacht ons dus nog een explosieve groei van de werkloosheid. Maar hoe waarschijnlijk is dat? De economie begint wereldwijd steeds meer tekenen van leven te vertonen. Natuurlijk de ontwikkeling van de werkloosheid ijlt na bij die van de economische ontwikkeling. Maar dat is iets anders dan een werkelijke explosie. Waar wringt de schoen? Misschien is het door de wetgeving moeilijker geworden het juiste aantal werklozen in beeld te brengen. Om maar eens een voorbeeld te noemen. Iemand die zijn WW-uitkering verliest valt niet automatisch meer in de bijstand. Als de ongelukkige nog wat spaarcentjes heeft, dan zal hij die eerst moeten opsouperen. Mocht zijn vrouw nog een inkomen genieten, dan moet zij hem onderhouden. En hoe zit het met die honderdduizenden zzp-ers? Figureren zij in de werkloosheidsstatistieken? Het is nog maar de vraag. Kortom, het lijkt erop dat het beeld vertroebeld is en dat het werkelijke niveau werkloosheid momenteel wel eens veel hoger kan liggen. Nederland kent in dat geval evenals zoveel andere landen een forse verborgen werkloosheid.
Een nieuwe trend
De uitzendorganisatie USG speculeert er in zijn vooruitblik op de marktontwikkelingen min of meer op, dat dankzij het uitblijven van een scherpe stijging van de officiële werkloosheid al in het voorjaar van 2010 de vraag naar flexibele arbeid zal toenemen. Is dat een reële bespiegeling of is er sprake van wensdenken? Het laatste kan wel eens zijn het geval zijn. Er zijn trends waarneembaar die een herstel in de vraag naar (flexibele) arbeid kunnen dwarsbomen. De eerste is de groei van de productiviteit. In de VS groeide de productiviteit in het 2de kwartaal en voor het 3de kwartaal zijn de verwachtingen hoog gespannen. In een dergelijke omgeving ligt het niet voor de hand dat de vraag naar arbeid snel opbloeit. Sterker nog, in de VS blijft de werkloosheid onrustbarend snel toenemen. ‘Gelukkig groeit de productiviteit in Europa minder snel, maar toch.
In de tweede plaats stelt de voortschrijdende technologische ontwikkeling bedrijven steeds beter in staat de consumentenvraag en het aantal benodigde uren op elkaar af te stemmen. Het voordeel is duidelijk: in een moeilijke economische omgeving is een bedrijf beter dan ooit in staat zijn winstgevendheid overeind te houden ondanks dalende omzetten. Dat is goed voor het bedrijf en voor de beurskoers. Het is veel minder goed voor de werknemers, wier positie onder druk blijft, en het is al helemaal niet goed voor de werkloze op zoek naar een baan.
En dan is er nog een derde mogelijke oorzaak dat herstel van de werkgelegenheid maar moeilijk op gang zal komen. Het is niet ondenkbaar dat bedrijven met het oog op een mogelijke depressie hun organisatorische structuur op de schop hebben genomen. De efficiency is daarmee alleen maar toegenomen en de productiviteit blijft onverminderd hoog en derhalve de vraag naar arbeid onverminderd laag.
Somberheid troef
Als we een en ander bij elkaar optellen dan tekent zich een uiterst somber beeld voor de arbeidsmarkt af. Dankzij de grootschalige inbreng van ICT zijn bedrijven wellicht beter dan ooit in staat volatiliteit in de vraag af te wentelen op de werknemer, dus ook de onverwachte uitschieters in de economische cyclus. Als dat een blijvende trend blijkt, dan heeft dat gevolgen voor bedrijven, investeerders, beleidsmakers maar vooral voor de werknemer en het meest nog voor de werkloze. Laten we hopen, dat trends in de VS niet één op één vertaalbaar zijn naar Nederland.
Het is echter niet alleen maar somberheid troef. Toegegeven, deze recessie wijkt af van bijna alle recessies sinds, maar dat kan ook positief uitpakken. Diezelfde technologie, die bedrijven helpt te overleven, heeft vanaf de jaren negentig een ongekende banencreatie mogelijk gemaakt. De explosieve ontwikkeling van internet heeft de stoot gegeven tot nieuwe vormen van bedrijvigheid die vòòr het jaar 2000 niet bestonden. Denk bijvoorbeeld aan de bedrijfjes, die eBay als digitale vestigingsplaats gebruiken. Daarnaast, vanaf 2010 zal het aanbod op de arbeidsmarkt jaarlijks steeds verder afnemen, terwijl de animo bij de nieuwkomers om als zzp-er aan de slag te gaan alleen maar toeneemt. Ook dat is nieuw en veelbelovend.
Dr. C.A.M. Wijtvliet
De auteur is zelfstandig gevestigd analist. Hij schrijft over uiteenlopende onderwerpen die de beleggingswereld raken. Daarnaast geeft hij lezingen en presentaties.
Informatie: corwijtvliet@dekritischebelegger.nl
