DNB houdt streng toezicht op Nederlandse vermogensbeheerders. Het kan dan ook geen kwaad af en toe een compliment aan deze instelling te geven.
Aanleiding hiervoor zijn bijvoorbeeld het persbericht van 4 mei over de gevolgen van de Basel III regels voor het Nederlandse bankwezen (plus bijlage) en het bijbehorende interview met Divisiedirecteur Toezichtbeleid Paul Hilbers. De problematiek rond de nieuwe liquiditeits- en kapitaalvereisten voor de banken wordt nog eens helder uitgezet en biedt ook een kader om met een beleggingsbril op naar de banken te kijken.
Als antwoord op de financiële crisis zijn de regels van Basel II voor de banken aangescherpt en hebben vorm gekregen in Basel III. Dit heeft niet alleen betrekking op minimum liquiditeits- en kapitaalvereisten, maar ook op verbeterd toezicht (Pillar II) en risicobeheersing en marktdiscipline (Pillar III). De Nederlandsche Bank heeft o.a. in de persoon van Nout Wellink een belangrijke bijdrage geleverd aan de totstandkoming van Basel III. Wat betreft de hogere kapitaalvereisten is de impact voor de Nederlandse banken significant, maar te overzien. Het meest geciteerde cijfer: op basis van de gegevens per eind 2009 zouden de Nederlandse Grootbanken € 10 mrd aan extra kapitaal nodig hebben om aan de nieuwe vereisten te voldoen (ING, Rabo Bank, ABN Amro Bank en SNS Reaal). Zie tabel 1 en 2. Voor Nederlandse banken zou de common equity tier 1 (CET1), de belangrijkste maatstaf voor het kernkapitaal, dalen tot 5,8%, nog boven het minimum van 4,5% dat per 1 januari 2015 wordt vereist.
Tabel 1. Gemiddelde kapitaalratio’s
| CET1 | Tier 1 | Totaal | ||||
| Oud | Nieuw | Oud | Nieuw | Oud | Nieuw | |
| Grootbanken | ||||||
| Nederland | 9,3 | 5.8 | 12,0 | 8,7 | 14,2 | 10,8 |
| Europa | 10,7 | 4,9 | 10,3 | 5,6 | 14,0 | 8,1 |
| Internationaal | 11,1 | 5,7 | 10,5 | 6,3 | 14,0 | 8,4 |
Tabel 2. Tekort aan kwalificerend kernkapitaal om per 31/12/2009 aan de nieuwe eisen
te voldoen (in mrd €)
| Benodigd voor 4,5% CET1 | Benodigd voor 7% CET1* | |
| Grootbanken | ||
| Nederland | 0 | 10 |
| Europa | 53 | 263 |
| Internationaal | 165 | 576 |
‘* Dit is het minimum van 4,5% plus de aanvullende kapitaal conserveringsbuffer van 2,5%. (Voor overige noten bij tabel: zie DNB persbericht).
Maar Basel III introduceert tevens een additionele kapitaal conserveringsbuffer van 2,5% die vanaf 1 januari 2016 moet worden opgebouwd. Terecht wordt deze eis in tabel 2 al meegenomen. De grote en/of systeembanken kunnen zich in de huidige marktomstandigheden niet veroorloven pas in 2016 hieraan te gaan werken.
De Centrale Bank stelt dat de grootbanken de impact van de nieuwe kapitaaleisen kunnen opvangen door geen dividend uit te keren en door bij de herfinanciering van bestaande kapitaalinstrumenten lichte aanpassingen door te voeren.
De analyse is gebaseerd op de cijfers van ultimo 2009. Sindsdien hebben internationaal en in Nederland de banken allerlei acties ondernomen. Talloze banken hebben al aandelenemissies gedaan: volgens tabel 1 zouden de Europese banken gezamenlijk € 263 miljard nodig hebben. Verder zijn dividenduitkeringen stopgezet. Een bank als UBS zal in reactie op de extra hoge Zwitserse eisen pas weer in 2014 dividend uitkeren.
Onze beursgenoteerde banken ING en SNS hebben ook direct te maken met Basel III. Op 30 maart jongstleden meldde ING dat directe invoering van de nieuwe eisen de marges onder druk zou zetten: per eind 2010 zou voor ING de CET1-ratio uitkomen op 8,3% in plaats van de gerapporteerde 9,6% in het oude systeem, een verschil van 130 basispunten.
Verder komt de marge onder druk door de nieuwe eisen voor liquiditeit en lange termijn financiering. Hiervoor zullen meer laagrenderende activa als contanten en staatsobligaties moeten worden aangehouden.
Voor de meeste eisen van Basel III is geleidelijke invoering mogelijk tot aan 2019. Maar de markt zal een bank snel als “zwak” beschouwen als er niet veel eerder aan de vereisten wordt voldaan.
Behalve de hierboven genoemde maatregelen kunnen ook bezittingen worden verkocht. Zo staan ING Direct USA, ING Direct Australië en Insurance Latin America in de belangstelling van buitenlandse kopers. De splitsing van bank- en verzekeringstak staat op het programma.
Maar naast de kapitaalversterkende maatregelen zijn er ook nieuwe risico’s bijgekomen, met name de schuldenproblematiek in perifeer Europa. ING heeft een exposure van € 3,2 mrd op Ierland, Griekenland en Portugal. Voor Franse en Duitse banken zijn de riskante uitzettingen op de PIGS ook groot.
Voor overheden en toezichthouders zou een herstructurering of haircut van de schulden van deze landen (zie ook: Haircutting doet nog geen pijn) beter nog even uitgesteld mogen worden. Namelijk tot op het moment dat de banken voldoen aan de Basel III-eisen en hun kapitaalbuffers zo groot zijn dat ze zelf een default van de PIGS kunnen opvangen. De overheden hoeven dan niet op hun beurt de banken weer te redden. Of is dit een gedachte die te ver afdwaalt van het onderwerp van dit artikel?
In ieder geval heeft DNB weer degelijk werk afgeleverd. Laten we hopen dat de opvolger van Wellink niet louter vanwege zijn of haar politieke kleur wordt gekozen.
Franke Burink
Castanje Vermogensbeheer
