Mijn ouders houden hun zoon graag op de hoogte van de laatste economische ontwikkelingen en dan uiteraard het liefst met het oog op pensioenen aangezien dat er bijna aankomt. Tijdens mijn wekelijkse kopje koffie bij mijn ouders afgelopen weekend, wordt ik op de hoogte gebracht van de verliezen van hun pensioenfonds op de beursgang van Facebook.
Het is tenenkrommend om van je eigen ouders te horen hoe hun pensioen waar ze jaren voor gespaard hebben, wordt aanbesteed om in te schrijven op een beursgang. Plaatsvervangende schaamte bemand elke integere professional, als het zou kunnen zelfs nog Vadertje Drees. Verdwijnt eerst van elke honderd euro pensioenpremie circa 10% tot 40% kosten aan risicopremies, -beheer en uitvoering, werd vervolgens dermate offensief belegd dat met de crisis zware verliezen zijn opgelopen en wordt nu nog gegokt bij een beursgang waarbij nooit ook maar iemand weet welke kant het opgaat. Het gaat niet eens om hoeveel, maar om het principe.
Verliezen en dekkingsgraden
De dekkingsgraad van pensioenen is al enige jaren slecht te noemen. In 2012 komt deze uit op 88% tot 95% (minimum is 105%), dit was in 2002 gemiddeld 124% en 225% in 1989 om er een beeld bij te geven. De schuld van deze lage dekkingsgraad wordt gezocht in de steeds verder dalende rente. Dit fenomeen doet zich echter pas 22 jaar voor:
Je zou zeggen dat een professioneel pensioenfonds in de afgelopen 20 jaar de trend van steeds lagere rentes zou moeten kunnen herkennen. Zie de 10-jaars staatsrente ter illustratie.
Waarom nu pas klagen over lagere rentes? Reeds in 2007 zijn de rekenrentes aangepast aan de yieldcurve. In de jaarverslagen is dan ook dit jaar te lezen dat de fondsen zich “zijn gaan indekken tegen deze lage rente”. Is het inmiddels niet zo dat juist de risico’s van hogere rentes toenemen de komende jaren?
Over de veel te hoge risicoprofielen tijdens- en voor de crisis wordt verder niet gesproken. Er werd offensief belegd met ons pensioen.
Als we alleen al naar pensioenfondsen van ABP en Zorg & Welzijn kijken in 2008: beide 20.2% verlies. Uitroepteken. In 2009 wonnen de fondsen weer respectievelijk 20.2% en 17.6%. Uitroepteken. En iedereen snapt dat als je eerst 20% verliest en vervolgens weer 20% wint, je niet weer op je startbedrag staat. Elke zelfstandige vermogensbeheerder die met bestemde pensioenbeleggingen dit soort bewegingen maakt, zou al lang aan de kant gezet zijn. Bovendien zijn alle pensioenkosten (externe fondsen, transacties, administratie en subverzekeringen) nog niet meegerekend in de rendementen.
Op advies van een aantal toezichthoudende instanties is het risico verlaagd naar de huidige neutrale tot gematigd-offensieve profielen. Maar het is nog steeds niet defensief, wat je mag verwachten bij pensioengeld waar je hard voor werkt. “Nee”, zeggen de fondsen: “wij beleggen voor lange termijn, dus we mogen best wat risico lopen”. Maar wat als je binnenkort met pensioen gaat, dan heb je niets te maken met theoretische horizons van 30 jaar.
Ongevraagd risico
Beste pensioenfondsen, begrijpen jullie het dan niet: “Wij willen niet dat fondsen met ons pensioengeld de heftige bewegingen als in de crisis meemaken”. En zeker niet wordt ingezet voor beursgangen, ook niet een klein beetje, bent u o.a. Word Online vergeten? Het blijft een gok. Ons pensioengeld moet voorzichtig worden beheerd of liever “bewaakt”. Geen enkele pensioengerechtigde heeft gevraagd om risicovolle pensioenbeleggingen. Sterker nog, wij worden verplicht om bij u te beleggen.
Pensioenfondsen menen met hoger risicoprofiel te moeten beleggen omdat ze anders het (reken-) rendement niet halen om iedereen z’n pensioen te betalen. Dat is vreemd. De fondsen communiceren steevast toprendementen, verhogen de premies en pensioenleeftijd en behalen flinke sterftewinsten (niet iedereen behaalt de levensverwachting van 80-85 jaar). Zijn de uitvoeringskosten van onze pensioeninstituten dan zó hoog dat we nog steeds achteruit rennen? Dat was een retorische vraag.
Duur, duurder, duurst
In 2008 heeft de Europese Unie bepaald dat er een scheiding moet zijn tussen het pensioenfonds en de uitvoering. Waar we eerst de kosten hadden van één bedrijf hebben we nu kosten van twee bedrijven. Uit de jaarverslagen valt op te maken dat de administratie en regelgeving dermate complex is dat de instituten samen jaarlijks tot een kleine miljard euro accountantskosten moet maken om de administratie te controleren. Het is zó complex dat anderhalf uur bellen met de pensioenmedewerkers over de vraag welk percentage van elke 100 euro pensioenpremie nou werkelijk wordt gespaard of belegd, geen enkel antwoord opleverd dat ook maar in de verte op een antwoord lijkt.
Met de pensioenpremie betaalt u niet alleen voor het Ouderdomspensioen waarover deze beheerkosten en uitvoeringskosten worden gerekend. Van de maandelijkse pensioenpremie worden eerst nog fikse bedragen ingehouden voor een Partner- en Wezenpensioen (pensioen voor uw partner/kinderen bij overlijden) en inkomen bij arbeidsongeschiktheid. Voor deze subverzekeringen wordt de hoofdprijs betaald en indien u gezond en wel 65 jaar wordt bent u deze bedragen kwijt. Een gewone overlijdensrisicoverzekering voor uw partner is in vergelijking veel goedkoper.
De kosten voor de subverzekeringen, vermogensbeheer (inclusief performancefees, extern beheer, transactiekosten, fondsenkosten, spreads), pensioenuitvoering en overige administratie zijn in totaal hoog te noemen. Dermate hoog dat daar met het resterende bedrag niet tegenop valt te beleggen om uw ingelegde bedrag te herstellen tot een ‘welverdiend’ pensioen. Zelfs niet met de goede rendementen die in het ‘verleden’ zijn behaald. Je kunt concluderen dat er niet belegd wordt om uw pensioen te laten groeien maar om het pensioensysteem overeind te kunnen houden. En dan nog die lage rekenrente…… Onze pensioen-instituten kunnen deze bedrijfsvoering alleen nog levend houden bij het gegeven dat de wet werknemers verplicht om bij ze te beleggen. Anders hadden ze het schip allang verlaten.
Laten we hopen dat de wet in de toekomst flexibeler wordt en scherpere-, meer efficiënte bedrijfsvoering in de hand werkt. Is er dan geen enkele manier om deze dwangbuis te ontlopen? Nee niet echt. Tenzij u zelfstandig ondernemer wordt uiteraard, dan mag u pensioen in de eigen BV opbouwen.
Roger Broekhuizen
Senior Vermogensbeheerder
Directeur Helliot Vermogensbeheer
