De grote oliemaatschappijen zitten in het beklaagdenbankje en als het een beetje tegenzit, blijven ze daar nog heel lang in zitten. Het is allemaal te wijten aan de klimaatverandering. De maatschappijen hebben te maken met steeds extremer weer en ze moeten op zoek naar een nieuwe bron van inkomsten. Dat zijn problemen die niet een-twee-drie opgelost zijn. In de VS komt er een nieuw hoofdpijn dossier bij en wel rechtszaken. Steeds meer steden en counties stellen de maatschappijen verantwoordelijk voor klimaat gerelateerde schade en eisen daar vergoedingen voor. Zo eist de stad Baltimore dat oliemaatschappijen (mee)betalen aan de noodzakelijke verdedigingswerken tegen de steeds heftige stormen die de stad treffen. San Francisco eist een bijdrage in de kosten voor de bestrijding van de stijgende zeespiegel.
Klimaatactivisten hopen door een waterval aan rechtszaken de oliemaatschappijen financieel zwaar te treffen. Ze hopen daarbij op uitkomsten vergelijkbaar met de boetes die de tabaksindustrie zijn opgelegd. Er lijkt echter nog een lange weg afgelegd te moeten worden. Nog niet één zaak is gewonnen door de activisten en meerdere zaken zijn niet ontvankelijk verklaard. Daarom kijken de oliemaatschappijen en de door hen geselecteerde lobbygroepen met het nodige zelfvertrouwen naar nieuwe rechtszaken die zich blijven aandienen. Het motto van de maatschappijen is dat ze niets verkeerd hebben gedaan en alleen maar een uiterst nuttig product hebben verkocht Toch zijn er wel degelijk grote risico’s. Shell en BP hebben bijvoorbeeld heel hard gelobbyd voor een nieuwe CO2 wet. In die wet moet een vrijwaring worden opgenomen voor de verkoop van fossiele producten in het verleden. Als hun lobbywerk slaagt, dan heeft vrijwel geen enkele aanklacht nog een kans van slagen.
Er zijn in het recente verleden meer pogingen gedaan om via de rechter de maatschappijen voor klimaat gerelateerde schade als gevolg van uitstoot van broeikasgassen te dwingen tot schadevergoedingen. Tot dusverre zijn al die aanklachten niet ontvankelijk verklaard door de rechter. Klimaatactivisten denken echter dat het tij aan het veranderen is. Dat zou dan vooral te danken moeten zijn aan een betere wetenschappelijk kennis over klimaatverandering en de gevolgen ervan.
Het is nu mogelijk een oorzakelijk verband te leggen tussen klimaatverandering en de uitstoot van broeikasgassen. Ook kan er een verband aangetoond worden met het stijgen van de zeespiegel. Ook is het nu mogelijk de uitstoot aan bepaalde maatschappijen toe te schrijven. Ook stellen de eisers, dat de oliemaatschappijen zelf al veel eerder kennis handden van klimaatverandering en het verband met de uitstoot van broeikasgassen, maar dat ze die voor zich gehouden hebben.
Maar dat neemt niet weg, dat ook vandaag de dag het een moeilijk en lang gevecht gaat worden. Het is bovendien nog steeds verre van duidelijk hoe groot de financiële compensatie zal kunnen zijn, terwijl de eerste berekeningen van de klimaatschade alleen al in de VS op vele biljoenen uitkomen. Een ding is echter al wel duidelijk. Die rechtszaken en claims gaan voorlopig niet weg en ze komen soms uit een zeer verrassende hoek. Zo zijn beleggers naar de rechtbank gestapt. Ze voelen zich voorgelogen door de oliemaatschappijen over de mogelijke klimaatrisico’s.
De oliemaatschappijen blijven uiteraard ten stelligste ontkennen en ze beoordelen de vele rechtszaken als contraproductief. De tijd van samenwerking is nu meer dan ooit nodig, evenals investeringen in nieuwe technologie en een CO2-vrij businessmodel. De vrome woorden zijn wel te begrijpen. Zij, als beklaagden moeten elke rechtszaak winnen, terwijl de eisers in feite maar één zaak hoeven te winnen om zo een precedent te scheppen. Dat is dan ook het motief achter de strategie om op zoveel mogelijk plaatsen in het land rechtszaken aanhangig te maken. Die strategie is uiteindelijk met heel veel succes toegepast tegen de tabaksindustrie. Dat weten de oliemaatschappijen dondersgoed en ondanks de talloze gunstige uitspraken tot dusverre, zijn ze er allerminst gerust op dat het zo zal blijven gaan.
Cor Wijtvliet
